KAKI

Hurma, hebanek, hebanowiec, persymona, sharon, szaron, szarona (Diospyros L.) – rodzaj drzew występujących w strefie międzyzwrotnikowej. Podawana czasami niewłaściwie nazwa hebanowiec. Do rodzaju Diospyros należy kilkaset gatunków roślin pochodzących głównie z obszarów Azji i Ameryki o tropikalnym i subtropikalnym klimacie. Gatunkiem typowym jest hurma kaukaska Diospyros lotus L.  Pokrój drzewiasty. Wszystkie gatunki tworzą silne gałęzie i mają gładkie liście. Działki kielicha są podobne do liści i rosną wraz z rozwojem owocu, płatki korony są zwinięte do tyłu. Podobnie jak pomidor, owoc hurmy jest jagodą. Drzewa z tego rodzaju tworzą gęstą strukturę korzeniową. Kwiaty hurmy wschodniej Są to przeważnie drzewa zimozielone, tylko kilka gatunków z obszarów o umiarkowanym klimacie okresowo zrzuca liście. Żeńskie drzewa D. virginiana zrzucają liście w czasie owocowania. Drzewa rosną szybko i są odporne na warunki atmosferyczne oraz szkodniki. Większość gatunków ma jadalne owoce, które pojawiają się zwykle na 7 i 8-letnich drzewach. Niedojrzałe owoce hurmy zawierają taninę szibuol, która ulega polimeryzacji przy kontakcie z kwasem. W razie spożycia dużych ilości (u człowieka, około 1 kg), polimeryzacja taka może nastąpić w żołądku i doprowadzić do powstania bezoaru. Ponad 85% fitobezoarów (diospyrobezoarów) powstaje po spożyciu niedojrzałych owoców hurmy. Depolimeryzację diospyrobezoaru pod wpływem Coca-Coli zgłosili japońscy naukowcy.    Koniom czasem smakują owoce hurmy rosnącej na ich pastwiskach, co może doprowadzić do ich choroby.  Naukowa nazwa rodzaju pochodzi od słów „Dios” (διός) i „pyros” (πυρος), gdyż tak starożytni Grecy określali owoc miejscowej hurmy kaukaskiej – „owoc bogów”, „Dios pyros” („ogień Zeusa”). Angielska nazwa hurmy, „persimmon” – spolszczona na „persymonę” – wywodzi się z języka Algonkinów, Indian północnoamerykańskich, i oznacza „suchy owoc”.   Zastosowanie Drzewo owocowe Owoce kilku gatunków hurmy są jadalne: D. digyna, D. lotus, D. virginiana, D. kaki. Najbardziej rozpowszechnione w uprawie i ofercie handlowej są owoce pochodzącej z Chin hurmy wschodniej D. kaki, in. Szizi (柿子 po chińsku) – występujące pod nazwą handlową kaki albo sharon. Gatunek jest uprawiany głównie w Chinach, Korei i Japonii, a także w cieplejszych rejonach Azji Środkowej. Jest uprawiany od XIX wieku także w Ameryce Północnej (w Kalifornii) i w południowej Europie. W roku 1890 rozpoczęto jego uprawę w Brazylii. Owoc jest czerwonopomarańczowy, o średnicy od 1,5 do 9 cm i przypomina pomidor, z czterema listkami po spodniej stronie. Miąższ jest lekko twardawy, bardzo słodki i ma konsystencję galaretowatą. Owoce są jadalne zanim w pełni dojrzeją, ale pełnię smaku uzyskuje się, dopiero gdy zmiękną po zerwaniu. Owoce kultywaru hurmy wschodniej D. kaki 'Triumph' nazywane są „owocem Szarona” (od równiny Szaron w Izraelu, skąd wywodzi się ten kultywar). Regularna konsumpcja tego owocu ma obniżyć ryzyko arteriosklerozy i ataków serca. Hurma kaukaska (Diospyros lotus), in. „daktylo-śliwa”, pochodzi z południowo-zachodniej Azji i południowo-wschodniej Europy. Owoc tego gatunku był znany już wśród starożytnych Greków, jako „owoc bogów”, „Dios pyros”. Hurma amerykańska (Diospyros virginiana) pochodzi z rejonu środkowo-wschodniej Ameryki Północnej. Ma większą zawartość wapnia i witaminy C niż odmiany azjatyckie. Owoce tej hurmy są całkowicie niejadalne, dopóki nie dojrzeją. Diospyros digyna, nazywana z angielskiego czarną hurmą, pochodzi z Meksyku. Niedojrzały owoc ma zieloną skórę i biały miąższ, ale po dojrzeniu zmienia kolor na czarny. Gatunek Diospyros discolor, nazywany w jęz. angielskim Mabolo, pochodzi z Filipin. Dojrzałe owoce, nabierają ciemnoczerwonego koloru. W Chinach owoce znane są jako „mango koreańskie”.   Wartość odżywcza owoców Owoce hurmy można podzielić na trzy grupy ze względu na ich cechy spożywcze. Pierwsza grupa zawiera dużo tanin (garbniki, o właściwościach ściągających) zanikającej w miarę dojrzewania owoców. Dojrzewanie można przyspieszyć poprzez przechowywanie owoców zawiniętych w papier, często w obecności bananów, albo poprzez ekspozycję słoneczną. Krótka ekspozycja na mróz także przyspiesza proces dojrzewania. Niektóre odmiany spożywa się dopiero po ususzeniu. W miąższu cierpkich owoców znajduje się 8 pestek. Druga grupa to hurmy zawierające niewielką ilość tanin i bez pestek, preferowane do konsumpcji. Owoce tych odmian nie dają się przechowywać. Owoc ma charakterystyczny smak, jest bardzo słodki. Coraz częściej spotykany jest w Polsce. Trzecią, rzadko spotykaną grupę, stanowią gatunki zapyleniowe. Miąższ takich owoców jest brązowy i można je spożywać gdy są jeszcze twarde. Odmiany te znane są w Japonii jako goma. Należą do nich Tsurunoko („hurma czekoladowa”) oraz Maru („hurma cynamonowa”). W Korei znane są dwa rodzaje owoców hurmy (kor. gam): (1) twarde owoce (kor. dan-gam 단감) i (2) miękkie owoce (kor. yeon-si 연시, hong-si 홍시). Po ususzeniu zwane są gok-kkam (곶감). Miękkie owoce jada się również lekko zmrożone w całości w postaci sorbetu.