Stefan Bryła

Stefan Bryła (ur. 17 sierpnia 1886 w Krakowie, zm. 3 grudnia 1943 w Warszawie) – polski inżynier budowlany, pionier spawalnictwa i konstrukcji spawanych, polityk lwowskiej chadecji i poseł na sejm II RP.  Absolwent szkoły realnej w Stanisławowie i Wydziału Inżynierii Szkoły Politechnicznej we Lwowie (1908; obecnie Politechnika Lwowska). Wykładowca w tej szkole od roku 1907. W 1909, rok po uzyskaniu dyplomu, obronił doktorat. W 1910 uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego. Kontynuował naukę na uczelniach zagranicznych – w latach 1910–1912 pogłębiał wiedzę na politechnice w Charlottenburgu koło Berlina, École des Ponts et Chaussees w Paryżu oraz na University of London. Pracował na budowach w Niemczech, Francji, Anglii, Kanadzie, USA. W latach 1915–1917 wykładowca Polskiego Kolegium Uniwersyteckiego w Kijowie. W 1918 uczestniczył w walkach o Lwów, a w latach 1919–1920 brał udział w obronie Warszawy.   Od 1921 wykładał budowę mostów na Politechnice Lwowskiej (profesor zwyczajny), od 1934 budownictwo na politechnice w Warszawie. W latach 1938–1939 dziekan Wydziału Architektury PW. Budowa katowickiej hali targowej. Po prawej Stefan Bryła, projektant hali Warszawa – wieżowiec Towarzystwa Prudential (arch. Marcin Weinfeld i Stefan Bryła, 1931-1933) Katowice – wieżowiec Izby Skarbowej (arch. Tadeusz Kozłowski i Stefan Bryła, 1930-1934) W 1928 roku opracował dla Ministerstwa Robót Publicznych pierwsze na świecie przepisy spawania konstrukcji stalowych w budownictwie. Stały się one wzorem dla podobnych przepisów w innych krajach. Autor lub konsultant wielu konstrukcji w tej technologii, m.in. pierwszego na świecie drogowego mostu na rzece Słudwi w Maurzycach pod Łowiczem (oddany do użytku 12 sierpnia 1929)  i wieżowca ˌˌPrudentialˈˈ w Warszawie (1933).    W 1929 został powołany na członka stałej międzynarodowej komisji mostów i konstrukcji inżynierskich. Napisał ok. 250 prac naukowych, podręczników i artykułów. Był cenionym inżynierem oraz teoretykiem spawalnictwa o międzynarodowym uznaniu; współpracował m.in. przy budowie wieżowców w USA – np. Woolworth Building w Nowym Jorku (wówczas najwyższego budynku na świecie). Konstrukcje Stefana Bryły kompleks budynków Muzeum Narodowego        i Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, hala Fabryki Parowozów w Warszawie (1922), budynek Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych w Warszawie na rogu ul. Kopernika           36-40 i ul. Sewerynów; wysokości 9 kondygnacji (1928), pierwszy na świecie drogowy spawany most na rzece Słudwi w Maurzycach (1927–1929), budynek Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych w Łodzi, dziś PZU, przy al. T. Kościuszki 57; wysokości 8 kondygnacji (1929–1930),   dom akademicki przy pl. Narutowicza (ul. Akademicka 5) w Warszawie; wysokości 10 kondygnacji (1922–1930),   drugi most spawany na rzece Słudwi (Retki) (1931), gmach Pocztowej Kasy Oszczędności w Warszawie (Poczty Głównej) przy ul. Świętokrzyskiej 31/33; wysokości 7 kondygnacji (1930–1932), gmach Urzędu Skarbowego w Katowicach („Drapacz Chmur”, tzw. mister Katowic) przy ul. Żwirki i Wigury 15; wysokości 14 kondygnacji (1930–1932), budynek mieszkalno-biurowy Towarzystwa „Prudential” (Hotel Warszawa) przy pl. Powstańców Warszawy; wysokości 17 kondygnacji (1931–1933), budynek Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie przy al. Mickiewicza 22; wysokości 9 kondygnacji (1934),   gmach Marynarki Wojennej w Warszawie przy ul. Wawelskiej; wysokości 5 kondygnacji (1934), gmach Urzędu Telekomunikacyjnego w Warszawie przy ul. Nowogrodzkiej 45 (1928–1934), budynek mieszkalny Funduszu Kwaterunku Wojskowego (Dom Bez Kantów) w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu 11 (na rogu ulicy Królewskiej); wysokości 8 kondygnacji (1934–1935),   Hala Targowa w Katowicach przy ul. Piotra Skargi 6 (1935), Szpital Okręgowy im. marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie (1939), hala nr 3 w PZL Mielec (1939). Publikacje (wybór) Podręcznik statyki budowli, Dla średnich szkół technicznych; Warszawa 1920, Lwów-Warszawa 1925, Podręcznik budownictwa żelaznego; Lwów-Warszawa 1924, Przepisy dotyczące obliczeń statycznych w budownictwie lądowym; Lwów-Warszawa 1928, Most na rzece Słudwi pod Łowiczem: (1-szy most spawany elektrycznie w Europie); Warszawa 1929, Rekonstrukcje budowli żelbetowych; Lwów 1929, Spawane konstrukcje rurowe; Warszawa 1933, Przepisy projektowania i wykonywania stalowych konstrukcji spawalnych w budownictwie; Warszawa 1934, Badanie jakości połączeń spawanych; Warszawa 1934, Beton w budownictwie wiejskim; Lwów-Warszawa 1937, Drogi polskiego mostownictwa; Lwów 1937, Metody badania spoin; Warszawa 1938, Beton i żelbet, Statyka budowli, Podręcznik inżynierski (cztery tomy); Lwów-Warszawa (1927–1936). Wydana przez PAN monografia obejmująca wykaz jego publikacji zawiera 265 pozycji. Stefan Bryła opublikował także książki o tematyce podróżniczej: Jeden dzien w Jokohamie: kartki z podróży po Japonji Lwów 1913, Honolulu: wrażenia z podróży; Lwów 1913, Ameryka; Lwów 1921, Daleki Wschód; Lwów 1923, oraz wydawnictwa publicystyczne np. Rola polityków katolickich; Warszawa 1937. Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa ustanowił w roku 1964 nagrodę PZITB im. Stefana Bryły, która jest przyznawana corocznie, indywidualnie i jednorazowo za osiągnięcia naukowo-badawcze lub naukowo-techniczne w dziedzinie konstrukcji budowlanych. Nagroda ta cieszy się wysokim prestiżem w środowisku inżyniersko-budowlanym. W 1995 American Welding Society uhonorowało dorobek Stefana Bryły nagrodą „Historic Welded Structure Award” za spawany most na Słudwi. W roku 1994 Rada Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej nadała jednej z sal Gmachu Architektury przy ul. Koszykowej 55 imię profesora Stefana Bryły – dziekana od 1938 do śmierci w 1943. W Warszawie jego imieniem nazwano także ulicę. Ponadto imię Stefana Bryły nosi Zespół Szkół Budowlano-Geodezyjnych w Białymstoku oraz Zespół Szkół nr 24 w Warszawie.