Wojciech Dzieduszycki

Wojciech Dzieduszycki (ur. 5 czerwca 1912 w Jezupolu koło Stanisławowa, zm. 2 maja 2008 we Wrocławiu) − hrabia, polski aktor, śpiewak, dyrygent, dziennikarz, autor tekstów kabaretowych, działacz kulturalny, recenzent muzyczny i teatralny oraz inżynier. Sas − herb szlachecki rodu Dzieduszyckich Dzieduszycki wywodził się ze starej i zamożnej rodziny szlacheckiej herbu Sas, która w 1775 otrzymała tytuł hrabiowski od cesarzowej Marii Teresy. Od czternastego roku życia pracował w majątku ojca. Ukończył studia na Wydziale Rolnym i Mechaniki Rolnej Akademii Rolniczej w Dublanach, oraz Polskie Towarzystwo Muzyczne we Lwowie. W 1934 zadebiutował jako tenor w operze w Stanisławowie, w 1935 wystąpił w Operze Lwowskiej w roli Leńskiego w Eugeniuszu Onieginie Piotra Czajkowskiego oraz jako Rudolf w Cyganerii Giacomo Pucciniego, a później także w Opera Comunale we Florencji i w Mediolanie. Grał również role amantów, m.in. u Wilama Horzycy w Przygodzie w Grand Hotelu. W czasie II wojny światowej znalazł się w obozie jenieckim, w którym zorganizował obozowy teatr, a później w obozie koncentracyjnym Groß-Rosen. Skazany tam na karę śmierci, uniknął wyroku, ponieważ został rozpoznany jako śpiewak operowy. W latach 1945−1946 Wojciech Dzieduszycki, którego rodzinny majątek został zagarnięty przez ZSRR, był dyrektorem Teatru Kameralnego TUR w Krakowie, a następnie osiedlił się we Wrocławiu. Wiedzę zdobytą przy zarządzaniu rodzinnym majątkiem wykorzystał przy uruchamianiu przemysłu spożywczego na Dolnym Śląsku. Był dyrektorem młynów zbożowych, opracował recepturę i technologię produkcji Mąki Wrocławskiej (pszenna, typu 500), a także uczył w Technikum Spożywczym na wrocławskiej Wyspie Młyńskiej (obecnie Hotel Tumski). W 1952 założył we Wrocławiu wraz z drugą żoną, Haliną, kabaret Dymek z papierosa. Ze względu na wykonywanie lwowskich piosenek był szykanowany przez stalinowskie władze. Był współpracownikiem miesięcznika Odra od jego powstania. W 1963 zaproponował przyznawanie nagrody Orfeusza na festiwalu Warszawska Jesień, współorganizował również Festiwale Chopinowskie w Dusznikach-Zdroju. Po śmierci żony, Haliny Dzieduszyckiej w 1997 ufundował nagrodę jej imienia, przyznawaną corocznie młodym recenzentom teatralnym i muzycznym. W 1999 wystąpił w telewizyjnym serialu Trędowata. Dzięki staraniom Wojciecha Dzieduszyckiego wzniesiono we wrocławskim Parku Południowym pomnik Fryderyka Chopina. W maju 2002 Dzieduszycki po raz trzeci się ożenił, jego trzecią żoną była Irena Małecka. W październiku 2006 Dzieduszycki wyznał, że został "zmuszony" do współpracy z organami służb bezpieczeństwa w 1949. Hrabia przyznał w nim, że to ogromnie bolesna i wstydliwa strona jego życia; w 1949 r. zmuszono mnie do podpisania tzw. lojalki, robiąc ze mnie w ten sposób tajnego współpracownika SB. (...) Wyparłem te fakty z pamięci na tyle skutecznie, że dzisiaj nie wiem, kogo mogłem tym skrzywdzić, kogo powinienem prosić o wybaczenie. Z lat 1949−1971 zachowało się jego 400 ręcznie pisanych raportów, dotyczących głównie wrocławskich środowisk kulturalnych. Z wyjazdów zagranicznych donosił również na działaczy emigracyjnych: gen. Stanisława Maczka, Jana Nowaka-Jeziorańskiego. W dokumentach jest tylko jedno pokwitowanie odbioru pieniędzy z 1965. W 1972 Służba Bezpieczeństwa zakończyła współpracę uznając, że jego donosy nie mają już większej wartości. Zmarł 2 maja 2008, a w pogrzebie urny z jego prochami 9 maja brało we wrocławskim kościele św. Wawrzyńca przy ul. Bujwida blisko tysiąc osób.   Odznaczenia Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1998) Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1987) Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1977) Srebrny Krzyż Zasługi (1957) Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 (1970) Medal Rodła (1987) Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1970) Odznaka Grunwaldzka (1970) Odznaka Budowniczego Wrocławia (1972) Odzn za zasługi dla województwa wrocławskiego (1982) Honorowa Odznaka Komitetu RTV (1981) Medal Polonia Mater Nostra Est (2001) Złota Odznaka Odbudowy Warszawy (1957) Nagrody i wyróżnienia W 1999 został Honorowym Obywatelem Wrocławia (13 października 2006, po ujawnieniu jego agenturalnej przeszłości, zrzekł się tego zaszczytu), a 20 listopada 2000 odebrał doktorat honoris causa przyznany mu przez Akademię Muzyczną we Wrocławiu, był ponadto laureatem kilkudziesięciu nagród kulturalnych.