Łomża

Łomża – miasto w północno-wschodniej Polsce, w województwie podlaskim, nad rzeką Narew. Miasto zlokalizowane jest na historycznym Mazowszu, stolica dawnej ziemi łomżyńskiej. Łomża to główny ośrodek gospodarczy, edukacyjny i kulturowy ziemi łomżyńskiej oraz trzecie co do wielkości miasto województwa podlaskiego.   Łomża była miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego. , Łomża położona jest na terenie Zielonych Płuc Polski. W sąsiedztwie miasta znajduje się Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi (na wschód), rezerwat przyrody„Rycerski Kierz” (na zachód) oraz Czerwony Bór (na południe). W pobliżu, ok. 25 km na północny wschód, zlokalizowany jest Biebrzański Park Narodowy, a ok. 20 km na północny zachód Puszcza Kurpiowska. Przez miasto przepływają dwa cieki: rzeka Narew oraz Łomżyczka. Zakola Narwi w pobliżu Łomży Układ urbanistyczny Starego Miasta przedstawia założenia średniowieczne, gdyż charakteryzuje się prostokątnym układem ulic i bloków zabudowy. Mimo działań wojennych prowadzonych w mieście, układ ten jest zachowany po dziś dzień i widoczny w granicach ulic Dwornej,    Krótkiej, Krzywe Koło i Szkolnej. Historyczny układ przestrzenny miasta został uznany za zabytek urbanistyki decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Białymstoku. Ochroną konserwatorską został objęty obszar w granicach ulic: Zamiejskiej, Zjazdu, rzeki Narew oraz ulic Sikorskiego, Polowej, 3 Maja i Wiejskiej. W granicach administracyjnych miasta znajdują się również historyczne place targowe, tj. Stary i Nowy Rynek,    Plac Niepodległości oraz dawny Rynek Wołowy. Aleja Legionów (po lewej: Park Ludowy) Kamienica Wejrocha w Łomży na rogu Krótkiej i Dwornej Ulica Farna, stanowiąca wraz z ul. Długą główny deptak-wizytówkę miasta Ulica Sienkiewicza (po lewej stronie kamienica rodziny Śledziewskich) ul.Mickiewicza Bank Państwa przy ulicy Dwornej obecnie Kredyt Bank Dom Pomocy Społecznej Zabytki Sakralne Katedra św. Michała, późnogotycka. Budowę rozpoczęto prawdopodobnie w 1504 roku, a nawę ukończono w 1526 r., ul. Dworna. Kościół i klasztor OO. Kapucynów, barok toskański. Wzniesiony 1770–1798 na skarpie nad Narwią (tzw. Popowa Góra). W bocznej kaplicy współczesny obraz przedstawiający bł. o. Honorata Koźmińskiego, kapucyna. W pomieszczeniu przy bocznym wejściu co roku w okresie Bożego Narodzenia uruchamiana jest ruchoma szopka, ul. Krzywe Koło. W tym miejscu znajdował się pierwszy gotycki kościół parafialny w Łomży. Zespół klasztorny SS. Benedyktynek, ul. Dworna. Pałac Biskupi z 1925 r. w stylu neoklasycystycznym, ul. Sadowa. Obok Plebania z XVIII w. Kościół Wniebowzięcia NMP z 1877 r. Styl bizantyjski. Dawna cerkiew garnizonowa. Do dziś zachował formy architektoniczne typowe dla cerkwi prawosławnych, Pl. Jana Pawła II. Wyższego Seminarium Duchownego z 1866 r. Dawny pałac gubernatora, Pl. Jana Pawła II. Stary Rynek Ratusz – klasycystyczny. Wzniesiony w latach 1822–1823. W ścianie tablica upamiętniająca nadanie praw miejskich. Obok nowy ratusz oddany do użytku w 1998 r. projektu Jerzego Ullmana z Białegostoku. Kamieniczki z arkadami – pseudobarokowe. W większości odbudowane po II wojnie światowej, proj. Urszuli i Adolfa Ciborowskich. Hala targowa z 1928 r. Ulica Dworna   Kasa Przemysłowców Łomżyńskich (ob. Sąd Okręgowy) – neobarokowy z 1909 r. Siedziba Kredyt Banku – 1888. Fasada siedmioosiowa. Przed budynkiem popiersie Bogdana Winiarskiego – prezesa Banku Narodowego w Londynie. Kasa Oszczędności (ob. Bank Gospodarki Żywnościowej) z końca XIX w. Dyrektorem był w niej Roman Bielicki, ojciec Hanki Bielickiej. Gmach Muzeum Północno-Mazowieckiego – przełom XVIII/XIX w. Ulica Sienkiewicza Kamienica rodziny Śledziewskich, na budynku znajduje się tablica upamiętniająca śmierć Leona Kaliwody. Pozostałe wybrane zabytki Budynek I LO z 1914 r., ul. Bernatowicza 4, według projektu Feliksa Nowickiego. Szkoła z 1906 r. (ob. II LO) projektu Feliksa Nowickiego, pl. Kościuszki 3. Poczta z 1843 r., pl. Pocztowy 1. Od początku istnienia nie zmienił swojej funkcji. Więzienie Gubernialne z 1892 r. (ob. Szkoła Muzyczna), Al. Legionów 36 Dom Ludowy z 1905 r. (ob. siedziba Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej), Al. Legionów 9; obok Park Ludowy. Dom Pomocy Społecznej z 1882 r. (dawniej Dom Starców), ul. Polowa 39. Neorenesansowy. Rzeźnia Miejska z 1906 r.,ul. Nowogrodzkiej, obecnie restauracja i pensjonat. Szpital Świętego Ducha w Łomży z 1886 r., ul. Wiejska 16, obecnie Szkoła Policealna Ochrony Zdrowia. Szpital Żydowski w Łomży z 1857 r., ul. Senatorska 13, obecnie III Liceum Ogólnokształcące. Pomniki Pomniki i tablice upamiętniające znajdujące się w Łomży Pomnik w Hołdzie Żołnierzom 33 Pułku Piechoty Pomnik Bohdana Stefana Winiarskiego   Pomnik Bojownikom Nieznanym Straconym przez Najeźdźców-Rosjan w 1831 r. Pomnik Bojownikom Za Wolność Ojczyzny Pomnik Harcerzom Ziemi Łomżyńskiej   Pomnik Jakuba Wagi Pomnik Kardynała Stefana Wyszyńskiego   Pomnik – ławeczka Hanki Bielickiej   Pomnik Ofiar Represji Stalinowskich Pomnik Pamięci Bohaterów Walk o Wolność i Niepodległość Polski oraz Więźniów Politycznych Zamęczonych i Pomordowanych w latach 1939–1956 Pomnik Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej Obwodu Łomżyńskiego   Pomnik poświęcony Ojcu Św. Janowi Pawłowi II Pomnik poświęcony Tadeuszowi Kościuszce Pomnik Stacha Konwy   Pomnik Zygmunta Glogera   Tablica ufundowana w „Hołdzie patriotom polskim więzionym w tych murach w okresie zaborów, okupacji hitlerowskiej i stalinowskiej” na gmachu dawnego więzienia   Tablica żydowska Pomniki przyrody W mieście znajduje się 12 pomników przyrody wpisanych do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody. Głównie są to pojedyncze drzewa wiekowe, które znajdują się na terenie parków miejskich: Park Jakuba Wagi – założony w 1842. Dawniej Ogród Spacerowy. Między ul. Wojska Polskiego, Glogera, Nowogrodzką i Ogrodową Park Jana Pawła II – obok Sanktuarium Miłosierdzia Bożego. Między ul. Wyszyńskiego, Zawadzką i Prusa Park Ludowy – założony w 1905 przy Al. Legionów . Zabytkowa wieża ciśnień Plac Niepodległości (dawniej Plac Zambrowski) Jedno z rond imienia Hanki Bielickiej Centrum Katolickie Jana Pawła II Budynek Teatru Lalki i Aktora Kalendarium historii Łomży IX/X w. – pierwotna lokalizacja grodu na nadnarwiańskiej skarpie oddalonej o 5 km od dzisiejszego centrum ok. 1000 – założenie pierwszej parafii na wschodnim Mazowszu przez świętego Brunona z Kwerfurtu na Wzgórzu Świętego Wawrzyńca koniec XIV w. – ponowna lokacja Łomży w dogodniejszym miejscu XIV/XV w. – budowa dworu w Łomży 1392 – powstanie na Popowej Górze kościoła pw. NMP i św. Rozesłańców 1400 – nadanie wójtostwa Janowi Białkowi 1410 – przeniesienie parafii ze Starej Łomży do Łomży 15 czerwca 1418 – nadanie Łomży prawa miejskiego chełmińskiego przez księcia Janusza I XV/XVI w. – intensywny rozwój miasta; Łomża najważniejszym miastem Mazowsza po Warszawie i Płocku 1504-1525 – budowa łomżyńskiej fary z inicjatywy mieszczan i proboszcza Jana Wojsławskiego, przy wsparciu księżnej Anny Mazowieckiej 1526 – Łomża miastem królewskim i stolicą mazowieckiej ziemi łomżyńskiej 1612-1614 – przybycie jezuitów i założenie Kolegium Łomżyńskiego XVII-XVIII w. – upadek świetności miasta po wojnach szwedzkich i klęskach żywiołowych 1770-1798 – budowa kościoła i klasztoru OO. Kapucynów 1794 – przybycie do Łomży Prusaków 1815 – Łomża stolicą departamentu łomżyńskiego w księstwie warszawskim 1816 – Łomża stolicą obwodu łomżyńskiego w województwie augustowskim 1823 – budowa ratusza 1837 – Łomża stolicą guberni augustowskiej 1867 – Łomża stolicą guberni łomżyńskiej 1905 – strajk szkolny w gimnazjum męskim i żeńskim w Łomży 1918 – wyzwolenie Łomży 1920 – obrona miasta przed III Korpusem Jazdy 1925 – powstanie diecezji łomżyńskiej 1939-1945 – aktywne uczestnictwo łomżan w II wojnie światowej 1946-1975 – odbudowa najstarszej części miasta 1975 – Łomża stolicą województwa łomżyńskiego 1991 – wizyta w mieście papieża Jana Pawła II 1999 – Łomża siedzibą powiatu grodzkiego i stolicą powiatu ziemskiego