Wiktor Zin

Wiktor Zin (ur. 14 września 1925 w Hrubieszowie, zm. 17 maja 2007 w Rzeszowie) – polski architekt, profesor Politechniki Krakowskiej, generalny konserwator zabytków (1977–1981), prezes Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa; popularyzator wiedzy o historii sztuki polskiej, felietonista, autor programu telewizyjnego Piórkiem i węglem. Był synem Piotra i Stefanii Zinów. Wiktor Zin ukończył studia architektoniczne w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. W 1952 uzyskał tytuł doktora, w 1959 doktora habilitowanego, w 1967 profesora nadzwyczajnego, w 1979 profesora zwyczajnego. Początkowo pracował jako asystent i adiunkt w krakowskiej Akademii Górniczo-Hutniczej (do 1949), następnie w Politechnice Krakowskiej – jako adiunkt (1954–1959), docent (1959–1967) i profesor (1967). Kierował Instytutem Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, w latach 1962–1967 był dziekanem Wydziału Architektury. Od 1962 pełnił funkcję dyrektora Instytutu Historii Architektury i Konserwacji Zabytków. Obok pracy naukowej zajmował się także działalnością na rzecz miasta Krakowa oraz architektury i zabytków całego kraju. Był głównym architektem Krakowa (1958–64), kierownikiem badań Staromiejskiego Zespołu Krakowa (1960–1975), przewodniczącym Krakowskiej Komisji Konserwatorskiej (1970–1978), prezesem i wiceprezesem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. W latach 1977–1981 piastował funkcję generalnego konserwatora zabytków w randze wiceministra kultury i sztuki. W latach 1978–1983 był przewodniczącym Międzyresortowej Komisji ds. Rewaloryzacji Zabytkowych Zespołów Miejskich. W latach 80. XX wieku wykładowca na uniwersytecie w Zagrzebiu. Członek Rady Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej, Towarzystwa Opieki nad Zabytkami (1975–1983 jako prezes Zarządu Głównego), członek Meksykańskiej Akademii Architektury. W latach 1986–1989 był członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Grunwaldzkiego. 28 stycznia 1998 Politechnika Krakowska przyznała mu tytuł doktora honoris causa. Wiktor Zin znany jest przede wszystkim jako gospodarz cyklu telewizyjnego "Piórkiem i węglem". Był także autorem cyklów "Klub pod Smokiem", "Szperacze", "Spotkanie z zabytkami", "Dźwięk i linia", "Być tutaj", "Nad Niemnem, Piną i Prypecią" "Spotkanie z prof. Zinem", "Sztuka patrzenia", "Nasze korzenie", "Opowieści domu rodzinnego". Prowadził również audycje radiowe, m.in. "Półgłosem i ciszą" w Radio Bis. Był także twórcą scenografii do spektakli i oper, autorem prac plastycznych (akwarele) oraz licznych publikacji naukowych, książkowych i prasowych. Pod koniec życia zajmował stanowiska prorektora Europejskiej Akademii Sztuk w Warszawie, kierownika Ogólnopolskiego Studium Konserwacji Zabytków Urbanistyki i Architektury przy Politechnice Krakowskiej, kierownika Katedry Historii Sztuki i Kultury Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, wykładowcy AGH w Krakowie oraz kanclerza kapituły odznaczenia "Polonia Mater Nostra est". Do końca życia był aktywny – zmarł nagle, gdy przygotowywał się do zajęć ze studentami Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, w której kierował Katedrą Dziedzictwa Kulturowego i Humanizacji Biznesu. Prace naukowe Około 50 rozpraw naukowych i książek, m.in.: Geneza, rozwój i typy attyki polskiej (doktorat 1952 z odznaczeniem), Kościoły Lubelszczyzny na przykładzie badań kościoła w Uchaniach (habilitacja 1956), Słownik krajobrazu polskiego, Konserwacja zabytków w Polsce (redakator), Artykuły i rozprawy dotyczące wczesnośredniowiecznego Krakowa (1965), monografia Nowego Targu i Willi Decjusza na Woli Justowskiej w Krakowie. .   Projekty architektoniczne Około 50 projektów kościołów i wnętrz kościelnych w kraju i za granicą, a także m.in.: projekt odgruzowania i odtworzenia średniowiecznych piwnic odkrytych pod Wieżą Ratuszową w Krakowie, projekty konserwacji kaplicy Myszkowskich i Attyki Bonerowskiej w Krakowie, projekt i realizacja nawierzchni Rynku Głównego w Krakowie, projekt i realizacja konserwacji Arsenału i Bloku Ormiańskiego w Zamościu, projekt i realizacja rekonstrukcji miast Opatowa i Chełma, projekt i realizacja Bramy Jana Pawła II oraz projekt przebudowy architektonicznej organów w Cudownej Kaplicy na Jasnej Górze, projekt rewaloryzacji gmachu Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie, projekt Muzeum im. S. Wyspiańskiego w Krakowie (tzw. „Błękitna pracownia”), projekt i realizacja przebudowy placu Jana Matejki w związku z ustawieniem Pomnika Grunwaldzkiego, projekt kaplicy św. Maksymiliana Kolbe w Sterling Heights w USA, praca przy rekonstrukcji katedry w Quito w Ekwadorze, projekt kościoła św. Barbary w Staszowie, projekt odnowienia kaplicy św. Kazimierza w Radomiu oraz wnętrza tamtejszego kościoła oo. Jezuitów, projekt witraży – Bazylika św. Wincentego à Paulo w Bydgoszczy, projekt chrzcielnicy w kościele NMP Królowej Polski w Podłężu, projekt fontanny na Rynku Głównym w Krakowie zwanej potocznie "kanapą" lub "fontanną Zina", zdemontowanej podczas remontu we wrześniu 2005 i obecnie zastąpionej fontanną "Kryształ". . Projekty scenografii Projekty scenografii m.in. do „Strasznego dworu” (Opera Wrocławska i Bałtycka), „Hrabiny” (Opera Bałtycka i opera w Tokio), „Otella” (Teatr Wielki w Łodzi), „Dam i Huzarów” (Teatr Wielki w Warszawie), „Rigoletta” (Kraków). Książki Piękno nie dostrzegane, Wydawnictwo Arkady 1970 r. (cykl Piórkiem i węglem) Piękno potężne, Wydawnictwo Arkady 1972 r. (cykl Piórkiem i węglem) Piękno utracone, Wydawnictwo Arkady 1974 r. (cykl Piórkiem i węglem) Półgłosem i ciszą, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1998, ISBN 83-06-02650-0 Opowiadania najkrótsze o ludziach nader różnych, WZ-Film, 2004, ISBN 83-920951-0-3 Opowieści o polskich kapliczkach. Piórkiem i węglem, Fundacja dla UJ, 2004, ISBN 83-920951-1-1 Krajobrazy Podkarpacia, WSIiZ, 2004, ISBN 83-87658-45-6 Narodziny krajobrazu kulturowego, WSIiZ, 2005, ISBN 83-87658-77-4   Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1998) Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi (1952) Brązowy Krzyż Zasługi (1950) Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955) Medal Komisji Edukacji Narodowej Złoty Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2006) Medal Polonia Mater Nostra Est (2001) Złoty Ekran za indywidualność telewizyjną – dwukrotnie (1975, 1980) Medal Meksykańskiej Akademii Nauk za całokształt działalności konserwatorskiej Nagroda im. Herdera za konserwacje i badania architektoniczne (1979) doktorat honoris causa Politechniki Krakowskiej (1998) doktorat honoris causa Uniwersytetu Technicznego w Budapeszcie (1998) honorowy obywatel miasta Lędziny (2006)   Ciekawostki Wiktor Zin pisał także poezję. W 2007 roku przekazał na ręce krakowskiej grupy Pudelsi wiersz zatytułowany Gdyby ryby do którego zespół skomponował muzykę. Jako Generalny Konserwator Zabytków zasłynął między innymi samowolną decyzją o natychmiastowym wywiezieniu Panoramy Racławickiej z magazynów muzealnych we Wrocławiu do nieprzygotowanych pomieszczeń w Warszawie w celu niedopuszczenia jej do ekspozycji we Wrocławiu, pod pretekstem zamiaru wyeksponowania jej w przyszłości w Racławicach. Na początku lat 80 XX w. jako wiceminister Kultury i Sztuki podpisał porozumienie o zwrocie w terminie do końca kwietnia 1982 r., wszystkich gdańskich obiektów sztuki znajdujących się w Muzeum Narodowym w Warszawie. Ustalony harmonogram zwrotów przerwał stan wojenny i dopiero w 1985 wróciły do Gdańska pierwsze zabytki, choć do dziś wiele pozostaje w Warszawie.