Władysław Hańcza

Władysław Hańcza; właściwie Władysław Tosik (ur. 18 maja 1905 w Łodzi, zm. 19 listopada 1977 w Warszawie) – polski aktor, reżyser, pedagog. Urodził się w Łodzi 18 maja 1905 w rodzinie związanej z przemysłem włókienniczym. Naprawdę nazywał się Władysław Tosik, a nazwisko zmienił na początku lat 30. W 1924 zdał maturę w Gimnazjum Humanistycznym im. ks. I. Skorupki w Łodzi. Początkowo miał być inżynierem włókiennikiem, ale sprawy rodzinne przeszkodziły mu w wyjeździe na studia do Belgii. Wtedy zdecydował przenieść się do Poznania, gdzie na Uniwersytecie Poznańskim podjął studia filozoficzne i polonistyczne. W 1927 rozpoczął również naukę w Szkole Dramatycznej przy Teatrze Polskim w Poznaniu, statystując także na scenie. 27 listopada 1927 zadebiutował jako aktor na poznańskiej scenie rolą Hermesa w przedstawieniu Noc listopadowa według Wyspiańskiego. W czerwcu 1929 zdał egzamin kwalifikacyjny ZASP-u i stał się pełnoprawnym aktorem. Na poznańskiej scenie występował do roku 1930, później do wybuchu wojny grał kolejno w: Teatrze Śląskim w Katowicach w latach 1930–1931, Teatrze Miejskim w Toruniu w latach 1931–1932, Teatrze Stanisławy Wysockiej w Łodzi w latach 1932–1933, ponownie w Teatrze Polskim w Poznaniu w latach 1933–1937 oraz w łódzkich teatrach – w sezonie 1937/1938 w teatrze Kameralnym i Teatrze Miejskim w latach 1937–1939. Tuż przed wybuchem wojny przeniósł się do Warszawy, gdzie miał grać w Teatrze Narodowym. W czasie wojny pracował w Warszawie jako magazynier i konwojent. Po upadku powstania warszawskiego został wywieziony przez Niemców do obozu pracy w Chociebużu, gdzie przebywał od października 1944 do maja 1945. Po powrocie do kraju występował w latach 1945–1946 i 1947–1948 w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi, a w sezonie 1946–1947 krótko grał w Krakowie, gdzie zadebiutował również jako reżyser teatralny. W 1948 rozpoczął pracę w Teatrze Polskim w Warszawie, którego aktorem pozostał aż do śmierci w 1977. Lektor Polskiej Kroniki Filmowej w latach 1944–1953. Przez wiele lat był wykładowcą PWST w Warszawie. W filmie zadebiutował dopiero po wojnie rolą byłego obozowego kapo Filipa w filmie Dwie godziny z 1946 (premiera odbyła się w 1957). To właśnie role filmowe przyniosły Hańczy największą popularność i uznanie. Zagrał w ok. 40 filmach i serialach telewizyjnych; kreował zwykle role drugoplanowe, jednak jego wyrazista sylwetka, dykcja i charakterystyczny głos zwracały uwagę i utrwalały się w pamięci. Prawdziwą sławę i stałe miejsce w pamięci widzów przyniosły mu głównie trzy wybitne filmowe kreacje. Pierwsza z nich to Władysław Kargul w komediowej trylogii Sylwestra Chęcińskiego, na którą składają się filmy: Sami swoi (1967), Nie ma mocnych (1974) oraz Kochaj albo rzuć (1977). Stworzył w nich niezapomniany duet z Wacławem Kowalskim. Kolejnymi wielkimi rolami Hańczy były: Maciej Boryna w serialu Chłopi (1971–1972) Jana Rybkowskiego oraz Janusz Radziwiłł w Potopie (1974) Jerzego Hoffmana. 22 lipca 1973 roku otrzymał nagrodę ministra kultury i sztuki I stopnia. Wacław Kowalski, jako Kazimierz Pawlak i Władysław Hańcza, jako Władysław Kargul, pomnik w Toruniu   Filmografia Filmy Dwie godziny (1947, premiera 1957), jako Filip, obozowy kapo    Stalowe serca (1948), jako inż. Karol  Żołnierz zwycięstwa (1953), jako gen. Janczar  Jadą goście, jadą... (1962), jako proboszcz   Upał (1964), jako premier (tylko głos) Miejsce dla jednego (1965), jako dyrektor Rybicki Popioły (1965), jako ojciec Rafała Olbromskiego Kochankowie z Marony (1966), jako Gulbiński Sami swoi (1967), jako Władysław Kargul   Tortura nadziei (1967), jako Wielki Inkwizytor Ja gorę! (1967; nowela w cyklu Opowieści niezwykłe), jako duch księcia Wilibalda (tylko głos) Hrabina Cosel (1968), jako gen. Schulenburg    Pan Wołodyjowski (1968), jako stary Nowowiejski    Dzięcioł (1970), jako mjr Maksymilian Przebóg-Łaski, teść Stefana   Epilog norymberski (1970), jako Hjalmar Schacht Romantyczni (1970), jako dziedzic Nawrocki  Pięć i pół bladego Józka (1971), jako proboszcz   Kłopotliwy gość (1971), jako przewodniczący Rady Narodowej Diament radży (1971), jako gen. Thomas Vandeleur Niebieskie jak Morze Czarne (1971), jako dyrektor występujący w telewizji  Kaprysy Łazarza (1972), jako proboszcz   Chłopi (1973), jako Maciej Boryna Potop (1974), jako książę Janusz Radziwiłł   Nie ma mocnych (1974), jako Władysław Kargul   Kazimierz Wielki (1975), jako arcybiskup Bogoria Dzieje grzechu (1975), jako dr Wielgosiński Doktor Judym (1975), jako dyrektor Kalinowicz    Noce i dnie (1975), jako Jan Łada   Karino (1976), jako prezes klubu jeździeckiego Zielone - minione... (1976) Kochaj albo rzuć (1977), jako Władysław Kargul   Granica (1977), jako minister Seriale telewizyjne Stawka większa niż życie (1967–1968), jako hrabia Edwin Wąsowski (w odc. 6 pod tytułem „Żelazny Krzyż”)   Hrabina Cosel (1968), jako gen. Schulenburg Przygody pana Michała (1969), jako stary Nowowiejski   Chłopi (1971–1972), jako Maciej Boryna   Stawiam na Tolka Banana (1973), jako „Fater” – ojciec Wacka Wielka miłość Balzaka (1973), jako Karol Hański   Droga (1973), jako Władysław Kargul Czterdziestolatek (1974–1977), jako ojciec Magdy Karino (1974), jako prezes klubu jeździeckiego Noce i dnie (1977), jako Jan Łada Ważniejsze role teatralne Horsztyński, jako Horsztyński   Rozdroże miłości (1947), jako ksiądz Jan Na dnie (1949), jako Bubnow Lorenzaccio (1955), jako Alexandro Medici Dziady (1955), jako Senator Maria Stuart (1958), jako Botwel Mazepa (1958), jako Wojewoda Don Carlos (1960), jako Inkwizytor (także reżyseria) Pożądanie w cieniu wiązów (1961), jako Cabot Król Lear (1962), jako król Lear Bracia Karamazow (1963), jako Fiodor Borys Godunow (1963), jako Borys Godunow Lilla Weneda (1968), jako Derwid Martwe dusze, (1969); reżyseria Zmierzch długiego dnia (1972), jako James Tyrone Przy pełni księżyca (1977), jak Matwiej (ostatnia teatralna rola) „Alicja prowadzi śledztwo” Słuchowiska dla dzieci Czerwony kapturek (1961), jako Wilk Odznaczenia Order Sztandaru Pracy I klasy (1976) Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1964) Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1955) Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955) Lubomierz, muzeum Kargula i Pawlaka. Władysław Hańcza, jako Władysław Kargul - relief na ścianie kina Praha w Warszawie