Mikołaj Krzysztof Radziwiłł (Sierotka)

Mikołaj Krzysztof Radziwiłł książę herbu Trąby, zwany Sierotką (ur. 2 sierpnia 1549 w Ćmielowie,  Zamek w Ćmielowie – miejsce urodzenia Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła zm. 28 lutego 1616 w Nieświeżu) – wojewoda wileński od 1604, wojewoda trocki od 1590, kasztelan trocki od 1586, marszałek wielki litewski w latach 1579–1586, marszałek nadworny litewski od 1569, starosta szawelski, pamiętnikarz. . Był synem Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła Czarnego i Elżbiety z Szydłowieckich, córki Krzysztofa. Wychowany w kalwinizmie na przyszłą podporę reformacji, po śmierci ojca na skutek pobytu w Rzymie i osobistego zetknięcia z Commendonem, Hozjuszem i Skargą przeszedł w 1567 z kalwinizmu na katolicyzm, po czym otwierał zamknięte przez jego ojca kościoły, m.in. w Szydłowcu. Zwalczając rozwój protestantyzmu wykupił egzemplarze Biblii Brzeskiej po czym uroczyście zostały one spalone na wileńskim rynku. Gorliwy katolik, popierał antyturecką politykę papiestwa i konsekwentnie wspierał Habsburgów w staraniach o tron Polski. Po wyborze króla prezentował postawę regalistyczną, wspierając wszystkich czterech królów Polski, z którymi się zetknął. W 1567 roku wraz z królem Zygmuntem Augustem brał udział w wyprawie pod Radoszkowice, a w 1568 roku walczył nad Ułą. W nagrodę w 1569 roku został marszałkiem nadwornym litewskim. W tym samym roku podpisał unię lubelską. Od tego czasu towarzyszył królowi i był przy jego śmierci w Knyszynie w 1572 roku. W 1573 roku brał udział w poselstwie po Henryka Walezego do Paryża. Podczas elekcji 1575 roku poparł kandydaturę Habsburga do tronu polskiego, jednak uznał wybór Stefana Batorego.  Wizerunek sprzed 1578 roku  W 1577 roku po ślubie jego siostry Krystyny z kanclerzem Janem Zamoyskim został jedną z ważniejszych postaci frakcji królewskiej. Brał udział w bitwie pod Tczewem w czasie wojny króla z Gdańskiem i wyprawach moskiewskich Batorego, nad Dźwiną w 1577, Połockiem w 1579, Pskowem w 1581. Turniejowa zbroja Radziwiłła Czarnego wykonana przez Kunza Lochnera ok. 1555 r. Waga ok. 21,45 kg W latach 1582-1584 odbył podróż do Ziemi Świętej. Po pielgrzymce, w 1585 częściowo przebudował wnętrza zamku w Szydłowcu. W 1590 roku został wojewodą trockim. Popierał Zygmunta III Wazę w staraniach o unię kościelną. W 1604 roku otrzymał najważniejszy w Wielkim Księstwie Litewskim tytuł wojewody wileńskiego. Dostarczył królowi posiłków przeciw rokoszowi Zebrzydowskiego i wziął udział w 1609 roku w bitwie pod Warką. Zbudował zamek w Nieświeżu i ufortyfikował (zaopatrzył w słynne armaty) oraz zbudował kościół w Nieświeżu dla Jezuitów (pierwszy barokowy kościół w Rzeczypospolitej), zakładał klasztory, budował drogi i szpitale, rozwijał szeroką działalność filantropijną, opiekował się ubogimi studentami.  Nieśwież i zamek, 1604  Wykształcony, studiował zwłaszcza geografię i medycynę. Napisał dzieje swojej podróży, wydane w 1601, w przeróbce łacińskiej, a potem w tłumaczeniu polskim jako Peregrynacja abo pielgrzymowanie do Ziemi Świętej (1607). Drukarnię w Nieświeżu podarował Akademii wileńskiej, współpracował w dziele unii kościoła wschodniego z katolicyzmem. Był protektorem kartografii polskiej, wydając mapy Litwy opracowane niezależnie przez Tomasza Makowskiego i Macieja Strubicza. Twórczość Pamiętniki z pielgrzymki do Ziemi Św., powst. około 1595, oryginał polski wyd. na podstawie 4 odpisów: J. Czubek pt. „Peregrynacja do Ziemi Świętej (1582-1584)”, Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, t. 15 (1925); fragmenty przedr. W. Tomkiewicz „Pisarze polskiego Odrodzenia o sztuce”, Wrocław 1955, Teksty Źródłowe do Dziejów Teorii Sztuki, t. 4; całość oprac. L. Kukulski, Warszawa 1962; przeróbkę łac. polskiego oryginału wykonał Tomasz Treter pt. Hierosolymitana peregrinatio, Braniewo 1601, drukarnia J. Schöfels; wyd. następne: Antwerpia 1614; Taurini 1753; Cassoviae 1756; tekst łac. T. Tretera przeł. na jęz. polski: Andrzej Wargocki pt. Peregrynacja abo pielgrzymowanie do Ziemie Świętej Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła, Kraków 1607, drukarnia S. Kempini; wyd. następne: Kraków 1611; Kraków 1617; Kraków 1628; Kraków 1683; Kraków 1745 (2 edycje); Wrocław 1847; fragm. wg edycji 1628 przedr. Przyjaciel Ludu 1836 nr 12-16, 18-20; przekł. niemiecki pt. Juengst geschehene Hierosolimitanische Reise, Moguncja 1603; w zbiorze Reisbuch in das H. Land, Frankfurt 1609; przekł. rosyjski pt. Putieszestwije ko swiatym miestam i w Jegipiet, Petersburg 1787; pt. Pochożdienije w Ziemlu Swiatuju, wyd. P. A. Hiltebrandt, Petersburg 1879; rękopisy wymienia J. Czubek: Wstęp do wyd.: „Peregrynacja do Ziemi Świętej (1582-1584)”, s. XIII-XIV. Fragment ściennej mapy radziwiłłowskiej Wielkiego Księstwa Litewskiego Na rysunku J.B.Fontany (1601) Radzwiłł Sierotka został przedstawiony w rynsztunku swojego ojca. Nie wiadomo, czy przez pomyłkę czy na swoje własne życzenie Panegiryk braci Skorulskich (Jana, Zachariasza i Mikołaja) z okazji objęcia przez M. K. Radziwiłła urzędu wojewody wileńskiego Pałac w Nieświeżu  Mikołaj Radziwiłł "Sierotka" w Nieświeżu