Kazimierz Łyszczyński

Herb Łyszczyński . 30 marca 1689 – Skazany na karę śmierci szlachcic i filozof Kazimierz Łyszczyński został publicznie ścięty na Rynku Starego Miasta w Warszawie, a następnie jego zwłoki spalono za miastem. Białoruski znaczek pocztowy wydany z okazji 375 rocznicy urodzin Łyszczyńskiego (autor: N. Ryzy) Kazimierz Łyszczyński herbu własnego (ur. 4 marca 1634 w Łyszczycach, zm. 30 marca 1689 w Warszawie) – polski szlachcic, podsędek brzeski, żołnierz w chorągwiach Sapiehów, filozof. Sprawowane urzędy  1669–1682: podstoli mielnicki 1682–1689: podsędek brzeski Kazimierz Łyszczyński pochodził ze średnio zamożnej szlachty zasłużonej w wojnach XVII w., był synem Hieronima Kazimierza, sędziego grodzkiego brzeskiego, i Zofii z Bobińskich. W młodości przez 8 lat jezuita (studiował filozofię), następnie śladami ojca oddał się służbie wojskowej i samorządowej. Niewątpliwie już w połowie lat 60. XVII wieku brał czynny udział w wojnach tamtej epoki. Po awansie ojca na urząd podsędka brzeskiego obejmuje w 1669 roku podstolstwo mielnickie, z którym to urzędem pisze się jako elektor z powiatu brzeskiego Jana III Sobieskiego na sejmie elekcyjnym w 1674. W roku 1682 zostaje wybrany przez szlachtę na podsędka jako pierwszy kandydat, co niewątpliwie zostało kontrasygnowane przez króla, gdyż w 1685 roku jest faktycznie sprawującym tę funkcję członkiem sądu ziemskiego. Głosił koncepcję społeczeństwa bezklasowego, w którym tylko brak władzy może zapobiec wyzyskowi jednego człowieka przez drugiego. Zadenuncjowany przez sąsiada, Jana Kazimierza Brzoskę (ówczesnego stolnika bracławskiego), który nie chcąc zwrócić pożyczonej mu przez Łyszczyńskiego dużej sumy pieniędzy, wykradł i przekazał sądowi rękopis traktatu De non existentia Dei ("O nieistnieniu Boga" – był to pierwszy polski traktat filozoficzny prezentujący rzeczywistość z perspektywy dialogu wierzącego z ateistą, nad którym Łyszczyński rozpoczął pracę w roku 1674).   Koronnym argumentem na rzecz ludzkiego pochodzenia religii była obecność wielu sekt i grup religijnych. Na tej podstawie z oskarżenia publicznego odbył się proces przed Komisją Sejmową (na Sejmie Nadzwyczajnym odbywającym się w Warszawie w dniach 17.11.1688–01.04.1689, pod laską Stanisława Szczuki). Oskarżyciel Szymon Kurowicz Zabistowski (wg A. Krznowskiego) zarzucał Łyszczyńskiemu ponadto uznawanie małżeństwa za czysto cywilne (niesakramentalne) oraz nieprzestrzeganie zakazu małżeństw między krewnymi (wydał swoją córkę za bliskiego krewnego). W trakcie procesu zaprzeczał swojemu ateizmowi i twierdził, że w następnej części traktatu miał obalić argumenty na rzecz nieistnienia Boga. Nie dano wiary jego wyjaśnieniom. Został skazany na karę śmierci i konfiskatę dóbr za ateizm. Wyrok wykonano przed południem na Rynku Starego Miasta w Warszawie 30 marca 1689, gdzie kat ściął Łyszczyńskiemu głowę. Po egzekucji wywieziono jego zwłoki poza miasto i spalono. Inaczej przedstawia egzekucję relacja biskupa Załuskiego: „Wyprowadzono go na miejsce stracenia i okrutnie znęcano się najpierw nad jego językiem i ustami, którymi on okrutnie występował przeciw Bogu. Potem spalono jego rękę, która była narzędziem najpotworniejszego płodu, spalono także jego papiery pełne bluźnierstw i na koniec on sam, potwór, został pochłonięty przez płomienie, które miały przebłagać Boga, jeżeli w ogóle za takie bezeceństwa można Boga przebłagać". Rekonstrukcja egzekucji Wyrok był uznawany przez ówczesną szlachtę za drakoński, a jak pisze Uruski nawet u ówczesnego papieża Innocentego XI, nie spotkał się z uznaniem. Kazimierz Łyszczyński jest patronem Internetowej Listy Ateistów i Agnostyków. 4 marca 2009 roku, z okazji 375 rocznicy urodzin Łyszczyńskiego, na Białorusi wprowadzono do obiegu okolicznościową kartkę pocztową ze specjalnym znaczkiem.