Berdyczów

Berdyczów – miasto w obwodzie żytomierskim Ukrainy, siedziba władz rejonu berdyczowskiego, położone 44 km na południe od Żytomierza, nad rzeką Hniłopiat, prawym dopływem Teterewy.  Był miastem prywatnym Rzeczypospolitej Obojga Narodów.   Zabytki klasztor warowny Karmelitów Bosych z XVII wieku, ufundowany przez Janusza Tyszkiewicza Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP z XVIII w. z cudownym obrazem Matki Bożej Berdyczowskiej. Kościół św. Barbary pałac Radziwiłłów z XVIII i XIX wieku cerkiew prawosławna z XIX wieku      Historia Na mocy unii lubelskiej w 1569 miasto stało się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Około 1626 r. wojewoda kijowski Janusz Tyszkiewicz po uwolnieniu z niewoli tureckiej jako wotum dziękczynne ufundował w Berdyczowie kościół i sprowadził karmelitów.   Janusz Tyszkiewicz  Stanisław Zaremba (biskup kijowski) w 1647 został, według relacji wiernych, uzdrowiony za wstawiennictwem Matki Bożej Berdyczowskiej, której obraz ogłosił cudownym. Obraz koronowany został w 1756 papieskimi koronami. Berdyczów, w którym znajduje się kościół Karmelitów Bosych z XVIII w., był słynnym ośrodkiem kultu maryjnego, a w XIX wieku centrum chasydzkim na Wołyniu. W 1593 r. uzyskał prawa miejskie. Czasy Augusta III i Stanisława Augusta Poniatowskiego były dla Berdyczowa okresem rozwoju. Sanktuarium otoczono potężnym wałem, z mostem zwodzonym i z bastionami uzbrojonymi w 60 armat. Była to prawdziwa twierdza.  W tych murach wzrastał karmelita o. Marek Jandołowicz – duchowy przywódca Konfederacji Barskiej, którego Juliusz Słowacki uczynił głównym bohaterem znanego dramatu. W 1768 r. Kazimierz Pułaski z 700 konfederatami i 800 cywilami przetrwał 17 dni oblężenia Berdyczowa, trzykrotnie odpierając szturmy. Od 1721 roku wszedł w posiadanie rodziny Radziwiłłów jako spadek dla Barbary Franciszki Zawisza zamężnej za Mikołajem Faustynem Radziwiłłem. Berdyczów w 1793 roku w wyniku II rozbioru Polski został włączony do Rosji, od 1846 był siedzibą ujezdu berdyczowskiego. W lecie 1920 roku podczas wojny polsko-bolszewickiej Rosjanie wymordowali w szpitalu w Berdyczowie 600 rannych żołnierzy polskich wraz z opiekującymi się nimi pielęgniarkami. Od 1922 miasto było w Ukraińskiej SRR. W 1941 roku zajęte przez III Rzeszę niemiecką. Po wojnie w ZSRR. Od 1991 należy do państwa ukraińskiego. Podczas II wojny światowej w sanktuarium berdyczowskim mieściło się rosyjskie więzienie. Związani z Berdyczowem Władysław Bukowiński – polski ksiądz katolicki, długoletni misyjny duszpasterz w Kazachstanie i całej sowieckiej Azji Środkowej,   Wanda Wolska Conus – polska historyk, bizantynolog, filolog klasyczny, mecenas kultury, po drugiej wojnie światowej związana z Francją, Antonina Girycz (ur. 1939) – polska aktorka teatralna i filmowa,   Wasilij Grossman – rosyjski pisarz żydowskiego pochodzenia, Vladimir Horowitz – amerykański pianista pochodzenia żydowskiego, Józef Konrad Korzeniowski – polski pisarz i nowelista, tworzący w języku angielskim,   Władysław Kozłowski – polski filozof, socjolog, psycholog, pedagog, literat, powstaniec z 1863, Noach Pryłucki – poseł na Sejm Ustawodawczy 1919-1922, fołkista Udalryk Krzysztof Radziwiłł – polski pisarz i prozaik, generał i poseł Rzeczypospolitej,   Mikołaj Faustyn Radziwiłł – polski szlachcic, miecznik wielki litewski.   W drugiej połowie XVIII wieku, Radziwiłłowie wystarali się u króla Stanisława Augusta Poniatowskiego o przywilej dla Berdyczowa zezwalający na organizowanie w nim niezwykłej liczby dziesięciu jarmarków rocznie. Między innymi dlatego Berdyczów stał się prawdziwym centrum handlu dalekosiężnego – jednym z najważniejszych między Ukrainą a Koroną. Zjeżdżali się do Berdyczowa regularnie kupcy z najróżniejszych stron Europy. Z tego czasu pochodzi właśnie kupieckie zawołanie ... pisz do mnie na Berdyczów – jako że był to w życiu wędrownych kupców jedyny adres, gdzie było pewne, że w przeciągu 2-3 miesięcy na pewno się zjawią. Stąd poste restante Berdyczowa pełniła ważną rolę w przebiegu informacji handlowej. Dziś znaczenie tego zawołania zmieniło swój sens, często bywa używane w sytuacjach, w których jedna osoba chce „spławić” drugą. W polszczyźnie zrobiło karierę wraz z popularnością poematu dygresyjnego „Beniowski” Juliusza Słowackiego, gdzie w Pieśni I czytamy: „ Lecz pan Beniowski liczył lat dwadzieścia, O doświadczenie jak o grosz złamany Nie dbał – wolałby mieć wioskę i teścia, To jest ślubem być dozgonnym związany Z panną Anielą. – Téj sztuka niewieścia Sprawiła, że był srodze zakochany; Na gitarze grał i rym śpiewał włoski, I wszystko dobrze szło – dopóki wioski Nie stracił... wtenczas po włosku: addio! Po polsku: pisuj do mnie na Berdyczów. Okropne słowa! jeśli nie zabiją, To serce schłoszczą tysiącami biczów. ” Co ciekawe, Władysław Kopaliński w swoim „Słownik mitów i tradycji kultury” błędnie sugeruje, iż powiedzenie „pisz na Berdyczów” wzięło się z niezbyt sprawnej poczty berdyczowskiej – w rzeczywistości uchodziła ona za jedną z najlepszych w regionie.   W latach rewolucji i wojny domowej Katedra - 1900 r. Berdyczów Ulica Białopolska (1913 ) Mikołajewska Cerkiew