Zioła

"W każdym marnym ziółeczku jakiś dar ukryty:
Ot, Absinthum vulgare - piołun pospolity,
A od febry jedyny. Ot, garstka rumianku,
Jak od rozlicznych chorób leczy bez ustanku.
Żywokost na ból piersi cudownie pomaga,
Na wściekliznę wyborna Alsima Plantaga,
Ślaz pomagał o kaszlu w najdawniejsze czasy,
Kmin wyborny do chleba - majeran do kiełbasy,
Mięta na ból w żołądku, choćby Bóg wie jaki,
A tomka i bławatki - pyszne do tabaki."

Władysław Syrokomla - z tomu "Chatka w lesie".

Zioła, rośliny zielarskie – rośliny zawierające substancje wpływające na metabolizm człowieka (np. olejki eteryczne) i dostarczające surowców zielarskich. Są to gatunki lecznicze, przyprawowe, a także trujące. Grupa ta obejmuje przede wszystkim jednoroczne i dwuletnie rośliny zielne, ale także drzewa, krzewy, warzywa i byliny. Zalicza się do nich także niektóre grzyby. Zioła stosowane są m.in. w ziołolecznictwie, aromaterapii i jako przyprawy. 

Rośliny zielarskie ze względu na sposób użytkowania dzieli się na:

• rośliny lecznicze
• rośliny przyprawowe
• rośliny olejkodajne

Część roślin może równocześnie posiadać własności lecznicze, być stosowana jako przyprawa i dostarczać olejków eterycznych. Leki uzyskane z ziół to leki ziołowe.

 

Pozyskiwanie i uprawa ziół

Najprostszym zabiegiem pozyskiwania roślin zielarskich jest ich zbiór ze stanowisk naturalnych. Dotyczy to jednak tylko gatunków krajowych i to tych, których zasoby są bardzo duże. Zbiór ze stanu naturalnego jest uciążliwy i pracochłonny. Surowiec roślinny powinien pochodzić z miejsc ekologicznie czystych. Rośliny zbierane ze stanowisk naturalnych to np.:

• bez czarny

• borówka czernica (czarna jagoda)

 

• brzoza

• głóg dwuszyjkowy

• głóg jednoszyjkowy

 

• jałowiec pospolity

 

• kasztanowiec zwyczajny

 

• krwawnik pospolity

 

• lipa

 

• mniszek lekarski (mniszek pospolity)

 

• podbiał pospolity

 

• pokrzywa zwyczajna

 

• róża dzika

 

Obecnie z upraw otrzymuje się 75% surowca zielarskiego dla przemysłu farmaceutycznego. Istnieją całe plantacje tych roślin. Uprawia się głównie gatunki rodzime, ale także gatunki z innych stref klimatycznych, które się wcześniej aklimatyzuje. Dzięki uprawie ziół istnieje możliwość otrzymania odmian o określonym składzie chemicznym, odporności na choroby i szkodniki. Zaletą takiej uprawy jest także możliwość jej zmechanizowania, co ułatwia wykonywanie zabiegów uprawowych. Niektóre zioła pochodzące z upraw:

• bazylia pospolita

 

• fenkuł włoski

 

• kminek zwyczajny

• konwalia majowa

 

• kozłek lekarski

 

• mięta pieprzowa

• naparstnica wełnista

 

• majeranek ogrodowy

 

• prawoślaz lekarski

 

• rumianek pospolity

 

• szałwia lekarska

 

• tymianek właściwy

 

Zioła zbiera się w 4 okresach: wiosennym, letnim, jesiennym i zimowym. Następnie są one suszone w specjalnych suszarniach i przechowywane w dostosowanych do tego przechowalniach.

Ciekawostki

• 16-20% produkcji światowej ziół należy do Polski, z czego ok. 80% to zioła pochodzące z upraw (ok. 60 gatunków), a 20% - ze stanowisk naturalnych.
• 15 sierpnia w kościele katolickim obchodzona jest uroczystość liturgiczna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, która w polskiej tradycji jest nazywana świętem Matki Bożej Zielnej. Dzień Zielarza obchodzą wówczas organizacje i firmy zajmujące się zielarstwem (np. Polski Komitet Zielarski). Podczas obchodów tego dnia w Klęce przez specjalistów wybierane jest Ziele Roku. Tytuł ten dostały:
  • miłorząb dwuklapowy,
  
  • dzika róża,
  • głóg,
  • dziurawiec,
   
  • rumianek,
  • karczoch,
   
  • aloes,
   
  • aronia,
   
  • hakorośl rozesłana (czarci pazur),
  • żeń-szeń,
  • melisa,
  • tymianek,
  • męczennica cielista
   
  • aspalat prosty
   
  • ostropest plamisty
  
  • bez czarny