Pałac Lubomirskich

Pałac Lubomirskich – pałac w Warszawie, wybudowany w XVIII w. przez rodzinę Radziwiłłów. Pomnik Tadeusza Kościuszki przed budynkiem W XVIII wieku rodzina Radziwiłłów kupiła północne tereny podwarszawskiego miasteczka Wielopole. Przed 1712 wybudowała tam swoją posiadłość. W 1730 r. pałac należał już do architekta Jana Zygmunta Deybla. W 1760 w pałacu zaczęła się przebudowa w stylu późnobarokowym, lecz nie została zakończona. Pracami remontowymi kierował Jakub Fontana. Pałac w XVIII w. w barokowym stylu na obrazie Bernardo Bellotto W 1790 r. rezydencję z przylegającymi terenami kupił Aleksander Lubomirski. W latach 1791-1793 pałac przebudowano w stylu klasycystycznym według projektu Jakuba Hempla. Między innymi została dodana kolumnada, składająca się z 10 potężnych kolumn oraz piętrowe oficyny od podwórza i piętro w korpusie głównym. W latach 90. XVIII wieku w pałacu mieszkała m.in. Rozalia Lubomirska, żona Aleksandra Lubomirskiego, jedyna Polka ścięta na gilotynie w czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej. W 1816 r. córka Aleksandra Lubomirskiego sprzedała pałac generałowi Izydorowi Krasińskiemu. W latach 1828–1834 pałac był własnością rządu Królestwa Polskiego mieszcząc urzędy i lazaret podczas powstania listopadowego. W 1834 r. posiadłość kupił finansista Abraham Simon Cohen. W tym okresie często przebudowywano pałac, aby mógł przynosić jak największe zyski. W tym celu, umieszczono tu sklepy, stragany, małe mieszkania oraz żydowski dom modlitewny. Nieremontowany pałac, przez wiek XIX i początki XX wieku podupadał. W 1928 Wacław Moszkowski przekształcił pałac na kamienicę i podwyższył o jedno piętro, niszcząc jego zabytkowy charakter. W 1938 budowlę kupił Urząd Miasta Warszawy i wówczas podjęto decyzję o renowacji. Do realizacji planów nie doszło we względu na wybuch II wojny światowej. Już w pierwszych dniach wojny doszło do zniszczenia pałacu. Podczas oblężenia Warszawy we wrześniu 1939 r. Niemcy spalili budowlę. Plac Żelaznej Bramy między murem getta i pałacem Lubomirskich widziany od strony Hal Mirowskich 1941 Po wojnie pałac odbudowano. W latach 1947-1950 pod kierunkiem Tadeusza Żurowskiego prowadzono prace budowlane, pałac odbudowywano kierując się klasycystycznym projektem Joachima Hempla. W 1970 zdecydowano o przesunięciu pałacu z pierwotnego miejsca. Marszałek Marian Spychalski (z wykształcenia architekt) zaproponował obrócenie pałacu, tak by zamykał kompozycję Osi Saskiej. Całą operację opracował Aleksander Mostowski. Operacja obrotu trwała półtora miesiąca, od 30 marca do 18 maja 1970. Pałac odcięto od murów i fundamentów i na specjalnych kratownicach, po torach, powoli przesuwano na wyznaczone miejsce. W efekcie budowlę z powodzeniem obrócono o 74 stopnie. Część kratownic i podtorza (belki obrzeżne) została pod pałacem. W 1985 przed pałacem wzniesiono monumentalny pomnik „Poległym w Służbie i Obronie Polski Ludowej” autorstwa Jana Bohdana Chmielewskiego, zwany przez warszawiaków „pomnikiem utrwalaczy” lub „ubeliskiem”. Pomnik rozebrano w 1991. 16 listopada 2010 przed Pałacem Lubomirskich odsłonięto Pomnik Tadeusza Kościuszki ufundowany przez bank Citi Handlowy. Pomnik jest dokładną kopią pomnika, odsłoniętego w Waszyngtonie 9 maja 1910 autorstwa Antoniego Popiela. Obecnie w Pałacu swoje siedziby mają Business Centre Club, Centrum Prasowe Pałac Lubomirskich oraz Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie. Na fasadzie budynku (od strony wschodniej) znajduje się odsłonięta w marcu 1952 tablica upamiętniająca obrzucenie 15 sierpnia 1943 granatami przez oddział Gwardii Ludowej tramwaju z hitlerowcami.