Oława

Oława  – miasto we wschodniej części województwa dolnośląskiego. Miasto leży nad rzekami Oławą, potocznie zwaną Oławką i Odrą, 27 km na południowy wschód od Wrocławia. Oława jest częścią aglomeracji wrocławskiej. Według danych z 2013 roku liczyła 32 240 mieszkańców.     Oława, Urząd Miasta Plac Zamkowy Zabytki Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są: miasto kościół par. pw. Matki Bożej Pocieszenia, pl. Maksymiliana Kolbe, z k. XIII w., XV w., 1587 r., 1881 r.   kościół ewangelicki, obecnie Kościół rzym.-kat. par. pw. św. Piotra i Pawła, pl. Zamkowy, z l. 1833-35 – XIX w., 1928 r.   kościół cmentarny, obecnie pomocniczy pw. św. Rocha, ul. św. Rocha, z l. 1602-04, przebudowany w 1706 r.   cmentarz żydowski, ul. Cicha, z poł. XIX w. Zamek Sobieskich – Pałac Luizy, z drugiej poł. XVII w., obecnie siedziba władz miasta   mury miejskie, z XIV/XV w. zespół koszarowy huzarów, ul. 3 Maja, z końca XIX w. zespół koszarowy, ul. Młyńska, z pierwszej ćw. XIX w., k. XIX w.: lazaret, maneż, stajnie, koszary, ob. dom mieszkalny ratusz, z 1585 r., poł. XVII w., 1823 r. – XIX w. budynek dworca kolejowego i wiata peronowa, z 1840 r., 1870 r.   domy, ul. Brzeska 9, 14 (Rzeźnicza), 29/31, z XVI-XX w. zespół poczty, ul. 1 Maja 21, z l. 1885-86: poczta, oficyna, ogrodzenie z bramą i furtą zespół folwarczny, z pierwszej ćw. XIX w., ul. Małopolna 4: dwa budynki mieszkalne, budynek gospodarczy kamienice w rynku domy, Rynek 11 i 12, 24, 25, 29, 36, z XVII w., XVIII w., XIX w. dom w zespole młyna, ul. Sienkiewicza 5, z 1839 r. dom, ul. Wrocławska 2, z końca XVIII w. dom, ul. Wrocławska 8, z około 1600 r., z pocz. XIX w. dom, pl. Zamkowy 24, z końca XVII w. , XVIII w., pocz. XX w. zespół rzeźni miejskiej, ul. Rybacka 30, z 1892 r.: osiem budynków produkcyjnych i magazynowych, dom mieszkalny, ogrodzenie z bramami inne zabytki: kościół św. Józefa z 1877 r. (dawniej kościół ewangelicki,garnizonowy, pw. św. Michała; częściowo spłonął 30 maja 2013 r.) pręgierz przed ratuszem miejska wieża ciśnień, wybudowana na początku XX w. Z eksploatacji została wyłączona w 1988 r. ul. Wrocławska 8 Urząd Miasta Budynek urzędu pocztowego Pl. Zamkowy 24 Rynek 29 Rynek 36 ul. Brzeska 9 ul. Brzeska 29, 31 ul. Wrocławska 2 Rynek 12 ul. Brzeska 14   Kościuszki 11 Rynek 24     ul. Sienkiewicza 5       Historia W X wieku w okolicy przebywał najprawdopodobniej benedyktyński pustelnik, Andrzej Świerad. Gród i osada targowa powstałe przy zbiegu rzek Odry i Oławy istniały od XII wieku. Po raz pierwszy notowana jako Olewa w 1149 jako darowizna Piotra Włostowica na rzecz opactwa na Ołbinie. W 1206 Henryk I Brodaty zamienił swoje ziemie w okolicach Psiego Pola na Oławę. Lokowana na prawie średzkim w 1234 roku. Zasiedlana przez tkaczy walońskich, których dziedzictwem jest herb miasta przedstawiający białego, galijskiego koguta w czerwonym polu. Zniszczona przez Mongołów w 1241, zaczyna się mimo to dynamicznie rozwijać. Działa tu mennica wypuszczająca brakteaty z wizerunkiem herbowego koguta. W 1282 Henryk IV Probus nadaje przywilej budowy 12 kramów sukienniczych oraz korzystania z łąk, wód i roli. W 1310 miasto otrzymuje od Bolesława Rozrzutnego prawo przymusu drożnego, a od 1317 burmistrza i radę. W 1329 r. Oława przechodzi wraz z księstwem legnicko-brzeskim pod zwierzchnictwo króla Czech. Zdobyta przy pomocy ludności i spalona przez husytów w 1429. Wyludnione w 1437 epidemią dżumy, którą poprzedziła klęska głodu. W 1474 pod miastem zwycięska dla Polaków bitwa z wojskami Macieja Korwina. Połowa miasta spłonęła w wielkim pożarze 1502 roku. Ponowna epidemia dżumy nawiedziła miasto w 1588. Kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk w czasie wojny 30-letniej. 19 maja 1634 podpalona i doszczętnie zniszczona przez wycofujące się oddziały płk. von Rostock, 17 czerwca 1642 przez Szwedów Georga Wrangla. W połowie XVII wieku polsko-niemiecka granica językowa przebiegała niedaleko Oławy, włączając miasto do terytorium o dominacji języka polskiego. Od roku 1248 do 1675 w księstwie legnicko-brzeskim władanym przez najdłuższą linię Piastów śląskich. Ostatnim jej przedstawicielem był urodzony w Oławie Jerzy IV Wilhelm (ostatni panujący z całej dynastii). Po jej wygaśnięciu w latach 1691-1737 własność żonatego ze szwagierką cesarza Leopolda I Jakuba Sobieskiego, syna króla Polski, Jana III. Po trzech wojnach śląskich od 1742 wraz z większością Śląska w granicach Królestwa Prus. Pod rządami Prus na terenach tych rozpoczęto germanizację. Zwarte osadnictwo ludności polskojęzycznej utrzymało się jednak w okolicach Oławy bardzo długo. Jeszcze w 1896 roku w niemieckiej książce "Schlesien:eine Landeskunde für das deutsche Volk" wybitny niemiecki geograf Joseph Partsch wyraża zdziwienie, że: ...trudno zrozumieć, jak mogło się zdarzyć, że na zachodniej stronie rzeki Odry, w dystrykcie Oława i w sąsiedztwie części dystryktu Wrocław i Strzelin mogło przetrwać całkowicie zwarte terytorium mówiących po polsku mieszkańców, które zawiera w sobie wiele ważnych dróg i które rozciąga się na wszystkie strony od wielkiego centrum transportowego jakim jest Wrocław... Od XV wieku podobnie jak w wielu innych miastach Dolnego Śląska silny rozwój sukiennictwa, potem w wiekach XVII – XVIII przeróbki bawełny. Od 1842 roku między Wrocławiem a Oławą istnieje najstarsza w dzisiejszych granicach Polski linia kolejowa, zainicjowana 22 maja. Z podoławskiego lotniska wojskowego Oława-Stanowice 1 września 1939 roku wystartowały hitlerowskie samoloty, które jako pierwsze zaatakowały Polskę. 2 września 1939 jeden polski samolot Karaś z 21 eskadry bombowej zbombardował fabrykę w Oławie, dokonując pierwszego ataku bombowego na terytorium Niemiec w II wojnie światowej. Zbliżanie się Armii Czerwonej w styczniu 1945 spowodowało ucieczkę i ewakuację ludności niemieckiej z terenów Pomorza i Śląska zarządzonej przez władze niemieckie bez przygotowania. Z tego powodu wielu ludzi zginęło – bądź to w wyniku działań frontowych, bądź wskutek wysokich mrozów. W 1946 r. wieś została włączona administracyjnie do nowo powstałego województwa wrocławskiego, zaś pozostała na miejscu niemiecka ludność została wysiedlona do Niemiec na mocy porozumienia pomiędzy USA, Wielką Brytanią i ZSRR zawartego w konferencji jałtańskiej. Na ich miejsce zaczęli przybywać Polacy z obszarów, które po konferencji jałtańskiej znalazły się poza nową wschodnią granicą Polski. Polaków tych wysiedlano przymusowo na podstawie narzuconych przez rząd ZSRR umów, które podpisał podporządkowany Stalinowi Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. Do roku 1992 była siedzibą silnego garnizonu Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej obsługujących pobliskie lotnisko wojskowe. Do 1975 r. Oława była siedzibą powiatu. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa wrocławskiego. Status odzyskała dzięki reformie administracyjnej z 1998 r. Kolejnymi starostami byli: Stanisław Kałuża, Maria Bożena Polakowska i Marek Szponar. Po wyborach w 2010 r. funkcję tę objął Zdzisław Brezdeń. Pierwszym burmistrzem po 1989 r. była Janina Stelmaszek. Następnie Rada Miasta wybrała Waldemara Wiązowskiego, także pierwszego w historii miasta posła na Sejm RP (1997-2001). W 2002 roku, gdy wprowadzono wybory powszechne, wygrał je Franciszek Październik. W 2010 został burmistrzem po raz trzeci. Od 2007 r. Oława ma ponownie swojego posła – Romana Kaczora. 29 maja 2009 roku Oławę odwiedził prezydent Lech Kaczyński – była to pierwsza w historii powojennej Oławy wizyta głowy państwa. Po załamaniu gospodarczym na początku lat 90. XX wieku, gdy upadło wiele miejscowych zakładów, od ich końca sytuacja zaczęła się poprawiać. Powstały nowe przedsiębiorstwa – największym pracodawcą w powiecie jest istniejący od 1998 r. Autoliv Poland, producent systemów bezpieczeństwa do samochodów.