Portoryko

Portoryko (hiszp. Puerto Rico – "bogaty port") – terytorium zorganizowane nieinkorporowane Stanów Zjednoczonych o statusie wspólnoty (US Commonwealth), leżące na wyspie o tej samej nazwie (i kilku mniejszych wyspach) w Ameryce Środkowej, nad Oceanem Atlantyckim i Morzem Karaibskim. Zróżnicowany klimat i ukształtowanie terenu czynią z wyspy znakomite miejsce dla różnych ekosystemów. W kraju jest Park Narodowy El Yunque oraz Rezerwat Biosfery Guánica do którego należą namorzyny i rafy koralowe.   Wyspa odkryta została przez Krzysztofa Kolumba 19 listopada 1493 roku, gdy ten płynął z hiszpańską flotyllą w poszukiwaniu złota. Nazwał ją San Juan Bautista (Wyspa Świętego Jana Chrzciciela). Przebywał tam tylko kilka dni by uzupełnić zapasy żywności i wody i popłynął dalej. W rejsie brał udział Hiszpan Juan Ponce de León, który po usłyszeniu od miejscowych Indian, opowieści o bogactwie postanowił na wyspę wrócić. Zrobił to w roku 1508 w celu poszukiwania złota. W roku 1521 na północnym wybrzeżu Hiszpanie założyli swoją główną osadę, którą nazwali Puerto Rico (pol. bogaty port). Złoża złota na wyspie szybko zostały wyeksploatowane, a León udał się na poszukiwania kolejnych ziem. W XVI wieku stolica została przekształcona w bastion będący schronieniem dla galeonów przewożących złoto do Europy. Przez 405 lat wyspa była częścią zamorskiego imperium Hiszpanii. 28 lipca 1898 podczas wojny amerykańsko-hiszpańskiej na wyspie wylądowały siły amerykańskie. Hiszpania przegrała wojnę i była zmuszona oddać Amerykanom Portoryko (traktat paryski podpisany w 1898). W 1917 amerykański Kongres nadał wszystkim mieszkańcom Portoryko obywatelstwo amerykańskie. W 1948 Portoryko otrzymało prawo do wybierania gubernatora w demokratycznych wyborach. 25 lipca 1952 przyjęto konstytucję, która precyzuje stosunki ze Stanami Zjednoczonymi. W przeszłości na wyspie silny był opór zbrojny przeciwko rządom amerykańskim na wyspie. Na początku lat 50. na wyspie trwała niepodległościowa rebelia zorganizowana przez Partię Nacjonalistyczną. W latach 70. i na początku 80. działała z kolei guerrilla o nazwie Fuerzas Armadas de Liberación Nacional Puertorriqueña.