Afryka

Afryka – drugi pod względem wielkości kontynent na Ziemi. Zajmuje 30,37 mln km², czyli ponad 20,3% ogólnej powierzchni lądowej świata. Przechodzą przez niego południk 0°, obydwa zwrotniki i równik. Według danych z 2012 r. Afrykę zamieszkuje ok. 1 070 000 000 ludzi, co stanowi 1/7 ludności świata. Afryka ma najwyższy na świecie przyrost naturalny (24‰ rocznie) i jest „najmłodszym” kontynentem na Ziemi – dzieci (0–14 lat) stanowią ok. 44%. Afryka ma też najniższy PKB na 1 mieszkańca (895 dolarów USA), najniższą średnią długość życia (47 lat), a także największą liczbę zakażonych wirusem HIV (ok. 24,9 mln, czyli ok. 64,3% zakażonych na całym świecie). Lagos Kair wieczorem, widok z Wieży Kairskiej Kinszasa Aleksandria nocą Casablanca Abidżan Chartum Johannesburg Afryka jest najbiedniejszym kontynentem, dotkniętym wieloma plagami – takimi jak malaria oraz AIDS – a także miejscem, gdzie większa część ludności cierpi z powodu niedożywienia lub nawet głodu. W kilku krajach Afryki wciąż trwają wojny domowe i innego rodzaju konflikty zbrojne. Najgroźniejszymi punktami zapalnymi wciąż pozostają Darfur w Sudanie, Sudan Południowy, wschodnia część Demokratycznej Republiki Konga, Czad, Wybrzeże Kości Słoniowej, Somalia, Zimbabwe, północna część Nigerii i Libia. Afryka jest najsłabiej zurbanizowanym kontynentem (ok. 39% ludności mieszka w miastach). Największe miasta pod względem liczby mieszkańców to Lagos, Kair, Kinszasa, Aleksandria, Casablanca i Abidżan (nie licząc zespołów miejskich Chartumu i Johannesburga). Największe państwo – Algieria (2 381 740 km²), najludniejsze – Nigeria (132 mln), najgęściej zaludnione – Mauritius (610 osób na km²); najmniejsze – Seszele (455 km²), najmniej ludne – Seszele (83 tys.), najrzadziej zaludnione – Sahara Zachodnia (1 os./km²). Panorama Seszeli z wyspy Mahe Nazwa „Afryka” pochodzi z łaciny i oznacza „ziemia Afrów”. Nazwa ta jako nazwa kontynentu leżącego na południe od Morza Śródziemnego pojawiła się po raz pierwszy w dziele De chorographia autorstwa Pomponiusza Meli z 41 roku naszej ery. Wcześniej określano nią rzymską prowincję na tym kontynencie. Ten wówczas nazywano „Libia”. Hamada w Saharze Zachodniej Położenie i granice Afryka znajduje się po obu stronach równika oraz po obu stronach południka 0. Jednakże nie ma w niej terenów leżących na południowy zachód od przecięcia się równika i południka 0. Skrajnymi punktami są: Przylądek Biały (37°25' N) Przylądek Igielny (34°51' S) Almadi (17°33' W) Przylądek Hafun (51°23' E), a po uwzględnieniu wysp wschodni brzeg Sokotry (54°28' E) Rozciągłość południkowa wynosi około 8000 km, natomiast równoleżnikowa 7400 km. Położenie Afryki w niskich szerokościach geograficznych powoduje, iż na kontynencie występuje zjawisko górowania Słońca w zenicie, co przekłada się na znacznie wyższe usłonecznienie możliwe (teoretyczne) niż ma to miejsce na wyższych szerokościach (np. w Europie). Większość granic Afryki to granice morskie. Afrykę opływają dwa oceany: Atlantycki i Indyjski. Jedynym morzem Atlantyku jest opływające od północy Morze Śródziemne, które oddziela Afrykę od Europy. Do systemu Oceanu Indyjskiego należy Morze Czerwone, które oddziela Afrykę od Półwyspu Arabskiego i półwyspu Synaj, należących do Azji. Jedynym połączeniem lądowym z sąsiednim kontynentem jest Przesmyk Sueski. Jest on przecięty Kanałem Sueskim, który jest uznawany za dokładne wytyczenie granicy umownej. Wcześniej w miejscu kanału był ciąg jezior: Manzila, Timsah, Wielkie Jezioro Gorzkie, Małe Jezioro Gorzkie. Afryka leży w całości na płycie afrykańskiej, która jest największą płytą na Ziemi. Płyta ta poza obszarami wyżynno-górskimi w syneklizach: Taudan, algiersko-libijskiej, nigeryjskiej, Czadu, Konga, Okawango i Kalahari oraz w zapadlisku mozambickim i basenie Karru znajduje się bezpośrednio pod warstwą osadów. Na obszary położone wyżej znajdują się na tarczach: regibackiej, Ahaggaru, Tibesti, nubijskiej, Kasai oraz wzniesieniach gwinejskich, tanganicko-rodezyjskich, kongo-namibijskich i Transwalu. Afryka uzyskała kształty zbliżone do obecnych już w proterozoiku. Później wypiętrzyły się Góry Przylądkowe oraz Góry Atlas. Największą strukturą tektoniczną są Wielkie Rowy Afrykańskie. Platforma afrykańska Platforma afrykańska jest najniższą (leżącą najgłębiej) platformą geologiczną będącą odpowiednikiem Płyty afrykańskiej w tektonice. Prekambryjska platforma afrykańska obejmuje cały kontynent łącznie z wyspami, ale bez Gór Atlas i Przylądkowych. Wychodnie platformy afrykańskiej znajdują się w syneklizach. Składają się głównie ze starych skał prekambryjskich: zlepieńców, piaskowców i piasków, łupków oraz skał wulkanicznych, występujących pod postacią intruzji magmowych. Czasem skały te są przykryte stosunkowo niewielką warstwą osadów czwartorzędowych, pochodzenia glacjalnego, co świadczy o zlodowaceniu Gondwany. Tarcza regibacka  Znajduje się w zachodniej części Sahary na pograniczu Mauretanii, Sahary Zachodniej (część Maroka) i Algierii. Tarcza jest zbudowana z najstarszych skał zaliczanych do formacji Amsago. Są to granulity, czarnokity, anoryty, piroksenity, amfibolity, gnejsy kordierytowo-sylimanitowe, gnejsy biotytowe i hiperstenowe, łupki niklowe, marmury oraz kwarcyty żelaziste. We wschodniej części dominują słabo zmetamofizowane skały wulkaniczne i wulkaniczno-dendryczne. Na tarczy znajdują się skały z neoproteozoiku: kwarcyty, zlepieńce, pokrywy ryolitów i andezytów oraz wapienie. Tarcza Ahaggaru Znajduje się w centralnej części Sahary w południowej części Algierii. Na tarczy znajdują się Góry Ahaggar z najwyższym szczytem Algierii Tahatem (2918 metrów). Szczyt Tahat - Olivier Morice Tarcza Tibesti Najmniejsza spośród afrykańskich tarcz, znajduje się w południowej części Sahary na pograniczu Czadu (większość) oraz Libii i Nigru, na jej terenie znajdują się góry Tibesti, których najwyższym szczytem jest Emi Kussi (3415 m), będący najwyższym szczytem Czadu. Tarcza Tibesti jako jedyna na terenie Sahary ma pochodzenie wulkaniczne. Jest to najmłodsza nieosadowa formacja na Saharze, w przeciwieństwie do reszty struktur saharyjskich jest wychodnią skał litych.  Tarcza nubijska Znajduje się pomiędzy Nilem a Morzem Czerwonym we wschodniej części Egiptu i Sudanu. Tarcza jest pokryta skałami okruchowymi, głównie piaski i żwiry.   Tarcza Kasai Znajduje się w pomiędzy Syneklizą Konga a Syneklizą Okawango na pograniczu Demokratycznej Republiki Konga i Zambii. Na terenie tarczy Kasai znajduje się Wyżyna Katanga.  Wzniesienia gwinejskie Znajdują się nad północnym brzegiem Zatoki Gwinejskiej. Na terenie tej jednostki znajdują się Gwinea, Sierra Leone, Wybrzeże Kości Słoniowej, Burkina Faso, Ghana, Togo, Benin oraz niewielkie fragmenty: Mali, Nigru i Nigerii.   Wzniesienia kongo-namibijskie Rozciągają się wzdłuż południowej części wybrzeża atlantyckiego. Na terenie tej jednostki znajdują się Angola i Namibia. Wzniesienia tanganicko-rodezyjskie Są południową częścią Wielkich Rowów Afrykańskich. Ciągną się południkowo od Tanzanii poprzez Zambię i Malawi przez Tete w Mozambiku do Zimbabwe.  Wzniesienia Transwalu Znajdują się w południowej Afryce pomiędzy Syneklizą Okawango a Basenem Karru na pograniczu RPA, Namibii i Botswany. Zapadlisko mozambickie Znajduje się na południowym wschodzie Afryki, pomiędzy wzniesieniami tanganicko-rodezyjskimi a brzegiem Oceanu Indyjskiego. Znajduje się na terytorium Mozambiku.  Synekliza Taudan Znajduje się w zachodniej części Sahary. Jest obniżeniem pomiędzy tarczą regibacką, tarczą Ahagarru i wzniesieniami gwinejskimi. Znajduje się na terytorium Mauretanii, Mali i Algierii.  Synekliza algiersko-libijska Znajduje się w północnej części Sahary. Jest obniżeniem przed górami Atlas. Znajduje się na terytorium Algierii i Libii.  Synekliza nigeryjska Znajduje się w południowej części Sahary. Jest obniżeniem pomiędzy wzniesieniami gwinejskimi a tarczą Ahaggaru. Znajduje się na terytorium Nigerii i Nigru.  Synekliza Czadu Znajduje się w południowej części Sahary. Jest obniżeniem pomiędzy wzniesieniami środkowoafrykańskimi a tarczą Ahaggaru. Znajduje się na terytorium Czadu i Nigru.   Synekliza Konga Znajduje się w centralnej Afryce. Jest obniżeniem pomiędzy wzniesieniami środkowoafrykańskimi, wzniesieniami tanganicko-rodezyjskimi, tarczą Kasai i wzniesieniami kongijsko-nambijskimi. Jej obszar tworzy jednostkę fizycznogeograficzną Kotlina Konga. Znajduje się na terytorium Demokratycznej Republiki Konga. Kotlina Konga Synekliza Okawango Znajduje się w południowej Afryce. Jest obniżeniem pomiędzy tarczą Kasai i wzniesieniami kongijsko-nambijskimi. Znajduje się na terytorium Angoli, Zambii, Zimbabwe, Botswany i Namibii. Synekliza Kalahari Synekliza Murzuk Basen Karru Góry Atlas Góry Atlas znajdują się na północy Afryki w zachodniej części wybrzeża Morza Śródziemnego na terenie Maroka, Algierii i Tunezji. Wraz z Górami Smoczymi są najmłodszymi fragmentami Afryki.  Góry Przylądkowe Rezerwat Przyrody Grootvadersbosch w Górach Długich (część Gór Przylądkowych) Góry Przylądkowe znajdują się na południowym krańcu Afryki. Góry te ukształtowały się w orogenezie alpejskiej. W dewonie w miejscu Góry Przylądkowych znajdowała się głęboka geosynklina, w którą zbierały się osady morskie. Góry wypiętrzyły się w triasie, kiedy podczas rozpadu Gondwany nastąpiła kolizja pomiędzy przyszłą płytą afrykańską a Protoameryką. Wielkie Rowy Afrykańskie Wielkie Rowy Afrykańskie są położone we wschodniej Afryce. Są jedyną tak dużą rozpadliną na lądzie. Ich przedłużeniem na północ jest Morze Czerwone, natomiast na zachód rozpadlina biegnie przez Ocean Indyjski oraz wzdłuż wybrzeży Półwyspu Arabskiego. System Wielkich Rowów jest jednym z dowodów hipotezy ekspansji powierzchni Ziemi. System Wielkich Rowów Afrykańskich ma zupełnie inną geologię niż reszta kontynentu. Ze względu na wulkanizm dominują młode skały wulkaniczne, zalegające również na powierzchni. Wzdłuż linii dyslokacyjnych występują czynne i wygasłe wulkany, w tym Kilimandżaro – najwyższa góra Afryki i Kenia. Czynne wulkany występują w grupie Wirunga oraz w zapadlisku Afar. Surowce mineralne Afryka jest kontynentem bardzo bogatym w zasoby naturalne, których wielkość właściwie nie została oszacowana, a wiele nie jest eksploatowanych. W starym podłożu Afryki znajduje się wiele cennych surowców metalicznych, m.in. rudy żelaza, niklu, miedzi, manganu, antymonu, chromu, kobaltu, wanadu, uranu oraz bogate złoża złota, srebra, platyny i diamentów. Pokłady żelaza i boksytu pochodzą z gleb czerwonych, stąd są stale odtwarzane w obecnych warunkach. W młodszych skałach występuje węgiel kamienny, ropa naftowa, gaz ziemny, uran i inne surowce pochodzenia osadowego. Pokłady żelaza w Afryce są dwojakiego rodzaju. Pokłady magmowe są pochodzenia wulkanicznego. Są świetnie wykrystalizowane i zalegają w intruzjach. Żelazo w tej formie występuje głównie na południu kontynentu. Takim rudom żelaza towarzyszy często wanad. Drugim rodzajem pokładów są płytkie pokłady zwietrzelinowe, powszechnie występujące w strefie laterytów w Afryce zachodniej, środkowej i południowej; pokłady te powstają poprzez odkładnie się związków żelaza w głębokiej warstwie gleby. Powoduje to, że pokłady są wprawdzie płytko, jednak są bardzo zanieczyszczone i słabo skoncentrowane. Procesy powstania pokładów osadowych wciąż trwają. Pokładów powstałych w innych procesach praktycznie w Afryce nie ma. Ropa naftowa w Afryce powstała w kredzie. Znajduje się ona głównie w państwach arabskich oraz na szelfach i wybrzeżu Nigerii. Zgodnie z szacunkami OPEC, w 2000 w Afryce znajdowało się 7,3% światowych zasobów tego surowca, czyli mniej niż w Europie (wraz z krajami dawnego ZSRR), ale więcej niż w Ameryce Północnej (bez Karaibów). Najwięcej ropy znajdowało się w Libii (29,5 miliardów baryłek), następna była Nigeria (22,5 mld) i Algieria (9,2 mld). Największe złoża wśród krajów niebędących członkami OPEC miał Egipt (5,4 mld). W pozostałych krajach znajdowało się 8,8 mld. Złoża gazu ziemnego, który zazwyczaj towarzyszy ropie, w Afryce mają inne położenie. Największe złoża są w Algierii, druga jest Nigeria a trzecia Libia. Istotne gospodarczo złoża znajdują się również pod Madagaskarem. Bituminy stałe praktycznie w Afryce nie występują. Największe złoża węgla kamiennego w Afryce znajdują się pod Katangą oraz w RPA. Węgiel nie ma większego znaczenia w gospodarce państw afrykańskich. Złoża uranu w Afryce znajdują się w Maroku, Gabonie, RPA oraz pod Katangą i na pograniczu angolsko–namibijskim. Wulkanizm Wzdłuż linii dyslokacyjnych rozwinęły się wulkany. Największymi wulkanami na kontynencie są najwyższe góry kontynentu Kilimandżaro i Kenia. Czynne wulkany występują w grupie Wirunga oraz na dnie zapadliska Afar. Oprócz stożków wulkanicznych na terenie wyżyny Abisyńskiej oraz w Kenii i Tanzanii występują rozległe pokrywy lawowe. Rzeki Na ogromnych obszarach Afryki nie ma żadnych rzek stałych. Gdzieniegdzie tworzą się się cieki epizodyczne. Wiele rzek spływa ku kotlinom z której wypływa jedna rzeka do oceanu (Kongo, Niger), lub w przypadku Okawango rzeka tworzy deltę wewnątrz lądu na pustyni. Znakomita większość rzek (wszystkie poza wypływającymi z Kilimandżaro) jest zasilana tylko z opadów, co w większości wypadków powoduje dwa zasadnicze stany wód: wysoki podczas pory deszczowej oraz niski przed porą deszczową, czasem przed porą deszczową rzeka wysycha. Około 50% powierzchni Afryki należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego, 20% do zlewiska Oceanu Indyjskiego, natomiast 30% stanowią tereny bezodpływowe. Kongo w rejonie Matadi Najdłuższą rzeką Afryki jest Nil, który od źródła w Jeziorze Wiktorii (jako Kagera) do ujścia we wschodniej części Morza Śródziemnego ma 6671 km. Dorzecze zajmuje 2,87 mln km². Delta ma 22 tys. km². Reżim wodny tej rzeki jest bardzo skomplikowany i zależy od wielu czynników. Różne czasowo są wyżówki, w Nilu Górskim występują od marca do maja i od września do listopada, w dopływach Nilu Błękitnego od pomiędzy czerwcem a wrześniem, natomiast na terenie Egiptu jesienią. Średni roczny przepływ Nilu w Kairze wynosi 2284 m3/s. Nil niedaleko Asuanu Drugą pod względem długości, jednakże pierwszą pod względem dorzecza jest rzeka Kongo, której zlewnia znajduje się w Kotlinie Kongo. Rzeka Kongo płynie łukiem od wyżyny Katangi (początkowo jako Lualaba) i wpływa do Oceanu Atlantyckiego w południowej części Zatoki Gwinejskiej. Rzeka ma długość 4650 km, a powierzchnia dorzecza wynosi 3,69 mln km², co stanowi po Amazonce drugi wynik na świecie. Kongo jako jedyna z dużych rzek ma ujście lejkowate. W związku z położeniem dorzecza po obu stronach równika reżim Konga jest w zasadzie stały. Największe przybory są notowane w październiku i maju. Trzecią pod względem zarówno długości, jak i wielkości zlewni jest Niger. Rzeka ta rozpoczyna bieg z Masywu Zachodniogwinejskiego jako Dżoliba, płynąc na północny wschód w stronę Sahary. W Kotlinie Nigru tworzy wewnętrzną deltę. W połowie biegu Niger skręca o 90° w prawo, na wysokości Benuq Niger skręca na południe gdzie aż do delty płynie niemalże południkowo. Delta Nigru ma powierzchnię ok. 24 tys. km², jest to największa z afrykańskich delt zwykłych (nie licząc wewnętrznej delty Okawango). Największą i jedyną z dużych rzek wpływającą do Oceanu Indyjskiego jest Zambezi. Rzeka ta ma 2660 km długości. Powierzchnia zlewni wynosi 1,33 mln km². W rzece widać okresowość stanu wody. Wysoki stan wody utrzymuje się od stycznia do czerwca, czyli podczas i tuż po po porze wilgotnej. Zambezi niedaleko Wodospadów Wiktorii Odrębną grupę rzek stanowią rzeki zlewiska jeziora Czad, wśród których największymi są Szari Szari i Komadugu Yobe. W porze suchej dopływają tylko do jeziora, natomiast w porze wilgotnej, kiedy jezioro Czad ma znacznie więcej wody, poprzez koryto Bahr el-Ghazel nadmiar wody z Kotliny przelewa się do Nigru. Północno-wschodnie regiony Nigerii z zaznaczonymi rzekami, w tym także Komadugu Yobe Jeziora Najwięcej jezior znajduje się w Wielkich Rowach Afrykańskich. Tam znajdują się również największe jeziora Afryki, w tym trzecie co do wielkości na świecie Jezioro Wiktorii o powierzchni 68,8 tys. km². W Rowie Środkowoafrykańskim leży jezioro Tanganika, o głębokości 1470 m które jest drugim po Bajkale najgłębszym jeziorem świata. Trzecim jeziorem pod względem powierzchni jest Niasa, które ma 30,8 tys. km². Bardzo charakterystycznym jeziorem jest jezioro Czad. Jezioro to tworzy największe nieoceaniczne zlewisko w Afryce. Wielkość jeziora w bardzo dużym stopniu zależy od sezonowości opadów. Powierzchnia wynosi w zależności pory roku od 11 do 22 tys. km², a głębokość od 4 do 12 metrów. Obserwowana jest też sezonowość wieloletnia (cykl 10-letni). Na skutek rabunkowej gospodarki leśnej w pobliżu rzeki Szari jezioro wysycha. Charakterystyczne dla północno-zachodniej Afryki są szotty, płytkie bezodpływowe słone jeziora. W porze suchej całkowicie wysychają tworząc skorupę solną, a w porze deszczowej zmieniają się w grzęzawiska lub jeziora typu lagunowego. Znaczne obszary pokrywają bagna, szczególnie w kotlinach bezodpływowych. Największym bagnem jest wewnętrzna delta Okawango, zasilana przez rzekę Okawango. Słonie żerujące w rozlewiskach delty Okawango Lodowce Lodowce w Afryce zajmują ok. 240 km². Lodowce występują tylko na obszarach górskich we wschodniej Afryce. Najwięcej znajduje się na Kilimandżaro na wysokościach powyżej 4800 m n.p.m. Jest to najwyższa granica wiecznego śniegu na świecie. Najniższa granica wiecznego śniegu występuje na górze Kenia (3950 m). Trzecią górą, na której są lodowce, jest Ruwenzori, gdzie granica wiecznego śniegu wynosi 4100 m. Kilimandżaro z lodowcami górskimi Wody gruntowe Wody gruntowe w Afryce mają dwojakie pochodzenie. W większości są zasilane opadami, jednakże w pobliżu wybrzeży dochodzi do infiltracji wód morskich. W Afryce Północnej istnieją warunki do tworzenia basenów artezyjskich. W niektórych miejscach tworzą one źródła, wydostając się na powierzchnię, tworzą jednak słone źródła. W kotlinie Kalahari wody gruntowe są słone. Zasolenie to jest powodowane poprzez infiltrację poprzez słone piaski. Podział fizycznogeograficzny Afryka Północno-Zachodnia Toubkal najwyższy szczyt gór Atlas Region fizycznogeograficzny Afryka Północno-Zachodnia obejmuje góry Atlas oraz należące do Hiszpanii Wyspy Kanaryjskie, które są przedłużeniem łańcucha górskiego na Atlantyku. W niektórych podziałach Wyspy Kanaryjskie wchodzą w skład rejonu Wyspy Afryki, natomiast góry Atlas leżą w regionie Atlas. Obszar ten jest łańcuchem górskim mającym 2000 km długości i 350 km szerokości. Dominującym krajobrazem jest krajobraz górski, młodych gór. Na obszarze tym wyróżnia się dwie zasadnicze strefy fałdowe. Na północy znajdują się Atlas Tellski i  w którym dominują płaszczowiny. Natomiast do południowej części zalicza się Atlas Wysoki, Atlas Saharyjski oraz wiele innych mniejszych łańcuchów Atlasu, w tych łańcuchach dominują fałdy regularne. W centralnej części gór znajduje się Wyżyna Szottów. Góry Atlas są jednym z niewielu obszarów Afryki, gdzie występują okresowe opady śniegu. Mimo iż najwyższy szczyt gór Atlas ma wysokość 4165 m n.p.m. to nie występuje tam zjawisko wiecznego śniegu. Do regionu zalicza się również Wyspy Kanaryjskie, leżące na południowy zachód od stałego lądu. Archipelag ten składa się z 7 większych wysp (Teneryfa, Fuerteventura, Gran Canaria, Lanzarote, El Hierro, La Palma i La Gomera) oraz 6 mniejszych. Wyspy są pochodzenia wulkanicznego. Najwyższym szczytem jest wulkan Pico de Teide (3718 m n.p.m.). Pico del Teide Sahara Region fizycznogeograficzny Sahara jest największym regionem w Afryce. Oprócz pustyni o tej samej nazwie zawiera tereny półpustynne, stepowe oraz niewielkie fragmenty wybrzeża. Obszar Sahary dzieli się na Kotlinę Zachodniosaharyjską, Kotlinę Igharghar, Kotlinę Libijską, Wyżynę Libijską, Ahaggar, Tibesti, Kotlinę Środkowego Nigru, i góry Abtaj. Charakterystyczną cechą krajobrazu Sahary są pustynie piaszczyste. Na obszarze Sahary są tereny skrajnie suche, suma opadów wynosi mniej niż 20 mm rocznie, a lokalnie nawet mniej niż 10, co powoduje, że roślinność jest albo bardzo uboga, albo na sporych terenach nie ma jej wcale. Jedynie na wybrzeżach znajduje się roślinność, głównie krzewy i krzewinki. Rośliny te mają podobną fizjonomię do roślin śródziemnomorskich. Opady, jeśli już występują, to są to ulewy, które ze względu na gorący klimat szybko parują. Sudan Sawanna w Gambii Region fizycznogeograficzny Sudan jest pasem przejściowym pomiędzy Saharą a Afryką Środkową. Granice tej jednostki mają charakter niemalże wyłącznie klimatyczny. Jednostka ta dzieli się na: Nizinę Senegalską, południową część Kotliny Środkowego Nigru, Wyżyny Górnej Gwinei, Jorubę, Wyżynę Dżos, Kotlinę Czadu, Wyżynę Darfur, Kotlinę Górnego Nilu i Wyżynę Kordofan. Charakterystyczną cechą klimatu regionu jest występowanie dwóch różniących się od siebie pór roku: wilgotnej (letniej) i suchej (zimowej). Podczas pory wilgotnej w południowej części sawanny występują opady porównywalne z tymi w centrum strefy lasów deszczowych, natomiast w porze suchej w północnej i kontynentalnej części opady są bliskie zeru. Naturalną roślinnością Sudanu jest sawanna dzieląc się na sawannę gwinejską (wilgotna), sawannę sudańską (sucha) i sawannę sahelską (półpustynna). We wszystkich typach sawann roślinność jest jednak podobna, tworzą ją głównie trawy i cierniste krzewy, które okresowo wysychają oraz drzewa: akacje, baobaby, drzewa masłowe. Im bardziej na północ i w głąb kontynentu tym drzew jest mniej. Afryka Środkowa Rzeka Kongo Afryka Środkowa to obszar Afryki, w której dominują gorące i wilgotne lasy tropikalne. Obszar ten dzieli się na Gwineę i Kotlinę Konga, Podregiony te są w niektórych podziałach uważane za osobne regiony, wówczas Gwinea jest dzielona na Wyżynę Górnogwinejską, Wyżynę Bije oraz próg dolnej Gwinei i próg górnej Gwinei. Kotlina Konga natomiast dzieli się na: Kotlinę Zairu, Wyżynę Adamawa, Wyżynę Azandę, Wyżynę Lunda, Wyżynę Katanga, Mitumbę oraz Bartose. Wybrzeże Gwinei jest płaską niziną, za którą gwałtownie rozpoczyna się pas wyżyn, których powierzchnia jest urozmaicona. We wschodniej części przeistacza się w góry w tym najwyższy czynny wulkan Afryki Kamerun (4070 m n.p.m.). Kotlina Konga jest niecką otoczoną przez wzniesienia. Niemal cały region ma klimat równikowy, który jest gorący i wilgotny. Klimat powoduje, iż dominującą roślinnością są lasy deszczowe. Klimat ten jest wybitnie niekorzystny dla ludzi szczególnie o jasnej karnacji, ze względu na choroby tropikalne. Afryka Wschodnia Jezioro Wiktorii Region fizycznogeograficzny Afryka Wschodnia obejmuje obszar Wielkich Rowów Afrykańskich oraz tereny położone pomiędzy nimi a wybrzeżem Oceanu Indyjskiego. Obszar ten jest w dużej mierze wyżynny. Dzieli się na Wyżynę Abisyńską, Kotlinę Danakilską, Wyżynę Somalijską, Nieckę Jeziora Wiktorii i Wyżynę Mozambicką. Obszar ten ma klimat monsunowy, w zależności od kierunku wiatru zmieniającego się sezonowo (znad kontynentu czy znad oceanu) pogoda jest zmienna – albo bardzo sucha albo bardzo wilgotna. Temperatury zależą od czynników lokalnych. Naturalną roślinnością są sawanny wilgotne z lasami galeriowymi w dolinach rzecznych, na wybrzeżu rosną lasy namorzynowe. Obszary Afryki Wschodniej, szczególnie Wyżyna Wschodnioafrykańska, ale również Matabele mają zupełnie inny układ gleb niż reszta kontynentu. Afryka Południowa Kalahari Region fizycznogeograficzny Afryka Południowa obejmuje wyżyny Bije i Rodezyjską oraz tereny znajdujące się na południe od nich. Region ten dzieli się na: Kalahari (ok. 1/3 powierzchni regionu). Wyżynę Bije, Wyżynę Rodezyjską, Nizinę Mozambicką, Góry Smocze, Pustynia Namib i Góry Przylądkowe. W Afryce Południowej widać różnorodność klimatyczną, dużą rolę odgrywają w niej prądy morskie i bariery orograficzne. Znaczna część obszaru ma klimaty górskie. Na północnych krańcach regionu występuje klimat sawannowy, na Kalahari suchy pustynny, południowe krańce kontynentu mają klimat umiarkowany oceaniczny podobny jak we Francji i Wielkiej Brytanii, z tą różnicą, że pory roku są odwrócone (lato w styczniu i zima w lipcu). Fauna i flora jest również zróżnicowana zgodnie ze strefami klimatycznymi. Acacia erioloba, drzewo z rodzaju akacji, na pustyni Namib Madagaskar Mont Passot Rejon fizycznogeograficzny Madagaskar obejmuje wyspę o tej samej nazwie oddaloną od kontynentu szerokim Kanał Mozambicki. Obszar ten przypomina południowe rejony Afryki Wschodniej (Monsunowej). Trzon wyspy stanowi cokół krystaliczny. Przez środek wyspy przebiega rów tektoniczny. Powierzchnia wyspy w części zachodniej jest nizinna i pokryta wapieniami, kredami oraz młodymi skałami osadowymi. Wschodnia część wyspy ma skały pochodzenia przeważnie wulkanicznego, głównie gnejsy i granity. Dominują w niej wyżyny i góry. Najwyższym szczytem jest Tsaratanana (2880 m n.p.m.). Klimat w zachodniej części wyspy jest suchy, pustynny, gdyż zarówno od strony wschodniej, jak i zachodniej znajdują się bariery orograficzne. Natomiast we wschodniej części panuje klimat oceaniczny monsunowy. Podobna różnica jest między wilgotną północą a suchym południem, co powoduje, że na północnym wschodzie wyspy jest klimat równikowy natomiast na południu klimat półsuchy. Fauna i flora zmienia się zgodnie z klimatem, przy czym na wybrzeżach jest bogatsza niż w interiorze. Na północno-wschodnim wybrzeżu rosną dżungle natomiast południowe wybrzeże pokrywają półpustynie. Fauna i flora Roślinność Roślinność afrykańska jest różnorodna. Wykazuje znaczny związek ze strefowością klimatyczną, przede wszystkim z opadami. Jedynie na Madagaskarze pasy mają kształt zbliżony do południkowego, jednakże i to jest w dużej mierze związane z nietypowymi warunkami klimatycznymi na wyspie. Afryka leży w obrębie trzech państw roślinnych: holarktycznego (strefa nad Morzem Śródziemnym), przylądkowego (niewielki skrawek południowej Afryki) oraz peleotropikalnego (reszta kontynentu). Flora Afryki w większości ma cechy paleotropikalne, ale od czasu zetknięcia płyt afrykańskiej i eurazjatyckiej nastąpiło częściowe wymieszanie gatunków z położonych na nich kontynentów.  Dracena Stąd wybrzeże Morza Śródziemnego pod względem florystycznym bardziej przypomina obszary po drugiej stronie morza niż podobne klimatycznie, ale odległe geograficznie obszary na południowym skraju Afryki. Flora Sahary zaś jest podobna zarówno do flory holarktycznej, jak i paleotropikalnej. Z kolei flora południowo-zachodniego skraju kontynentu wykazuje nawiązania do flory australijskiej i holarktycznej, jako relikty flory Gondwany. Na przeciwległych krańcach północnej Afryki – Wyspach Kanaryjskich i Sokotrze – występują elementy reliktowej flory reprezentowane przez dracenę. Niezależnie od flory, roślinność (w znaczeniu ekofizjograficznym) Afryki wykazuje pewną symetrię w stosunku do równika. Na północnym i południowym krańcu występuje pas roślinności twardolistnej, następnie ku równikowi leżą pasy lub płaty roślinności pustynnej, półpustynnej, sawannowej i równikowej. Państwo holarktyczne Makia  Świat roślinny i zwierzęcy północnej części Afryki wykazuje cechy przejściowe między strefą holarktyczną a paleotropikalną, z tego względu różni badacze odmiennie traktują przynależność tego regionu. Zasadniczo istnieje zgodność, że do holarktyki należy wybrzeże Morza Śródziemnego, wchodząc w skład wyróżnianego w obrębie tego państwa roślinnego obszaru śródziemnomorskiego oraz wyspy Makaronezji (obszar makaronezyjski). Kwestia przynależności obszaru saharo-sindyjskiego (lub saharo-arabskiego) do Holarctis czy Palaeotropis jest sporna, różnie ujmowana przez badaczy. Zdarza się, że ten sam geobotanik w kolejnych wydaniach swoich podręczników zmienia zdanie na ten temat (tak jest w przypadku klasyfikacji Zbigniewa Podbielkowskiego). Wyróżnianie odrębnego państwa lub podpaństwa Mediterraneis obejmującego pogranicze Europy, Azji i Afryki sugerowane m.in. przez Władysława Szafera nie jest powszechnie przyjęte. Wąska strefa wybrzeży Morza Śródziemnego ma klimat śródziemnomorski. Naturalną roślinnością na tym terenie są lasy dębowe, sosnowe, pistacje i dzikie oliwki, a w górach Atlas lasy cedrowe. Cechą charakterystyczną lasów w strefie śródziemnomorskiej jest brak sezonowego zrzucania liści, nawet w porze bardziej suchej. Wyróżnikiem tej strefy jest także nieleśna roślinność twardolistna: makia i garig. W afrykańskiej części obszaru śródziemnomorskiego wyróżniane są trzy prowincje: południowomarokańska, południowo-zachodniośródziemnomorska (obejmująca większą część Atlasu, jak również południowo-zachodnią Europę) i południowośródziemnomorska (wąski pas przybrzeżny od wschodniego Atlasu po Egipt). Każda z tych prowincji oprócz cech wspólnych dla całego obszaru ma pewne cechy charakterystyczne. Przykładowo, w każdej występują endemiczne gatunki macierzanki – odpowiednio: Thymus satureioides, Thymus maroccanus i Thymus atlanticus oraz Thymus dreatensis. Każdy główny archipelag Makaronezji tworzy własną prowincję roślinną: azorską (endemiczny rodzaj Azorina i endemiczne gatunki kruszyn, borówek, mleczy), kanaryjską (ponad połowa gatunków endemiczna, np. Canarina canariensis, Euphorbia canariensis), maderską (endemiczne rodzaje Chamaemeles i Musschia) i zielonoprzylądkową (endemiczne rodzaje Monachyron i Tornabenea, a także elementy południowosaharyjskie i paleotropikalne). Garig Państwo przylądkowe Fynbos Na południu kontynentu występują warunki klimatyczne zbliżone do występujących na północy. Temperatury są tylko nieco niższe, jednakże u wybrzeży opady się wyższe. Warunki klimatyczne są porównywalne z Francją a lokalnie nawet z Wielką Brytanią. Roślinność tworzy formację fynbos, w której istotną rolę odgrywają różne gatunki rześci (Restio), srebrników (Protea), wrzośców (Erica) i pelargonii (Pelargonium). Mimo małego obszaru i niewielkiego zróżnicowania roślinności (lasy i zarośla twardolistne), flora tego państwa jest bardzo bogata, sięgając co najmniej kilku tysięcy gatunków. Wśród nich kilka tysięcy jest endemitami. Ponadto endemiczne jest kilkaset rodzajów i kilka rodzin. Państwo paleotropikalne Las namorzynowy (podczas odpływu) Państwo paleotropikalne zajmuje większą część Afryki. Jest to też najbardziej zróżnicowane pod względem roślinności państwo w Afryce. Znajdują się tutaj zarówno lasy deszczowe, jak i suchorośla. Paleotropikalna flora Afryki różni się od flory innych regionów paleotropiku na tyle, że można wyróżnić podpaństwo afrykańskie (choć obejmujące też południowo-zachodnią Azję, aż po Pakistan) i ewentualnie podpaństwo madagaskarskie. Za to mogą występować w niej elementy holantarktyczne (łącznie z przylądkowymi czy australijskimi) lub holarktyczne. Częstsze niż we florze azjatycko-oceaniczego paleotropiku są np. brezylkowate, obrazkowate, wełniakowate, gruboszowate, zatwarowate czy wilczomleczowate.  W obrębie Afryki wyróżniane są następujące obszary: gwinejsko-kongijski (zachodnioafrykański), sudańsko-zambijski, karru-namibski i ewentualnie saharyjsko-sindyjski oraz obszar Wysp Św. Heleny i Wniebowstąpienia i madagaskarski. Ten ostatni najbardziej nawiązuje do podpaństwa indo-malajskiego, np. obecnością dzbaneczników i sagowców, mając jednak typowe dla kontynentalnej Afryki rodzaje jak baobab. Flora wysp południowego Atlantyku jest skrajnie przekształcona od czasu przybycia Europejczyków. Z licznych endemitów zostało kilkadziesiąt na Wyspie Św. Heleny i dwa na Wyspie Wniebowstąpienia. Flora obszaru Karru -Namibii nawiązuje nieco do państwa przylądkowego. Występuje w niej welwiczia przedziwna i liczne sukulenty. Flora obszaru gwinejsko-kongijskiego jest bardzo bogata i dotąd jeszcze w dużej mierze niepoznana. Pod względem roślinności obszar ten to głównie strefa wilgotnych puszcz równikowych. Pochodzą z niej gatunki użytkowe takie jak kawa liberyjska, olejowiec gwinejski, rafia winodajna czy mahoniowiec Khaya senegalensis. Największy teren, wykraczający poza Afrykę, zajmuje obszar sudańsko-zambijski z podobszarami: sudańskim, nubijsko-radżastańskim, erytrejsko-arabskim i zambijskim (angolańsko-tańzańskim). Wśród endemitów liczne są różne gatunki akacji. Bogata w endemity jest zwłaszcza Sokotra. Lasy deszczowe rosną w strefie równikowej nad Zatoką Gwinejską oraz w Kotlinie Kongo. Lasy te są wiecznie zielone. Tworzą zbiorowisko puszczy, w której rośnie ponad 1500 gatunków roślin. Cechą charakterystyczną jest wielowarstwowość. Drzewa mają wysokie pnie i słabo rozwiniętą koronę, ze względu na brak światła na dnie puszczy nie rozwija się ściółka leśna. Jej brak i częste deszcze powodują, iż mimo dużej biomasy gleby są prawie jałowe. Nad brzegami rzek rosną lasy namorzynowe, drzewa te są wsparte na korzeniach wyrastających ponad powierzchnię ziemi, dostosowując się do zmieniającego się poziomu wody. Kolejnym rodzajem roślinności są sawanny. Sawanna jest formą pośrednią pomiędzy lasami deszczowymi a półpustynią i pustynią. Wegetacja roślin następuje w porze deszczowej, której długość jest różna w zależności od oddalenia od strefy równikowej. Różna jest też szata roślinna, od bliskiej lasom deszczowym sawanny wilgotnej do prawie półpustynnej, stepowej sawanny trawiastej. Dominującą roślinnością sawann są trawy, jednakże oprócz nich występują jeszcze drzewa (głównie suche) z silnie rozwiniętym systemem korzeniowym. Sawanny porastają również akacje, baobaby i mopane. Półpustynie są przejściowym stanem pomiędzy sawannami a pustyniami. Na półpustyniach dominuje roślinność kserofityczna, która zamiera na kilka bezdeszczowych tygodni. Typowymi przykładami roślinności półpustyń są suchorośla. Na półpustyniach w oazach występują nawet drzewa palmowe. Flora obszaru saharyjsko-arabskiego (saharyjsko-sindyjskiego) mimo wielu elementów paleotropikalnych (takich jak akacja czy palma dum (Hyphaene thebaica) ma dużo elementów holarktycznych lub przynajmniej śródziemnomorskich (np. tamaryszek). Palmy Zwierzęta Kraina etiopska Kraina etiopska obejmuje obszar na południe od Sahary z wyjątkiem Madagaskaru. Obszar ten rozwijał się osobno oddzielony od Europy i Azji Saharą oraz Morzem Czerwonym, a od Madagaskaru Kanałem Mozambickim. Podobnie jak w przypadku flory istnieje zróżnicowanie, chociaż nie tak wyraźne. W klimacie równikowym żyją: małpy, w tym Szympans   małpy człekokształtne i lwy, słonie afrykańskie, bawoły afrykańskie, leopardy, szakale, krokodyle, papugi oraz wiele gatunków owadów, między innymi tych przenoszących groźne choroby. Na sawannach żyją lwy, słonie, liczne gatunki zwierząt kopytnych, nosorożce i hieny, a poza tym gryzonie i owadożerne. Na terenach zabagnionych rozwijają się podobne gatunki małych zwierząt, w tym insektów, co w dżungli. Bawół afrykański Lampart Kraina paleoarktyczna Kraina paleoartkyczna znajduje się na terenie państwa holarktycznego, czyli w wąskim pasie północnego wybrzeża Afryki. Podobnie jak w przypadku roślinności i tu dominuje fauna podobna do tej w europejskiej części wybrzeża Morza Śródziemnego. Typowymi ssakami dla tej krainy są magoty, jelenie, gazele, owce grzywiaste, wiwery, szakale, hieny i gepardy. Ptaki: strusie, dropie, żurawie, flamingi, pelikany. Poza tym żyją tutaj kameleony, żmije rogate, jadowite skorpiony, szarańcze. Magot Owca grzywiasta   Hiena Gepard Kraina madagaskarska Kraina madagaskarska rozwijała się osobno ze względu na oddzielenie od stałego lądu przez Kanał Mozambicki. Ze względu na niewielką powierzchnię wyspy świat zwierzęcy jest ubogi. Żyje tutaj kilkadziesiąt gatunków ssaków, przeważnie endemity. Na wyspie żyje tylko jedna rodzina małp – lemurowate. Na Madagaskarze żyje też kilka gatunków gryzoni oraz owadożernych. Lemurowate

AFRYKA W OBIEKTYWIE